Әһлю-Сунна уәл-жама’а “әл-жама’а” терминін қалай түсінеді

Аса Мейірімді, ерекше Рақымды Аллаһтың атымен

Әһлю-Сунна уәл-жама’а  “әл-жама’а” терминін қалай түсінеді[1]

1. Әл-жама’аға ілесуге және бөлінбеуге қатаң бұйрық  туралы

Құран, Сүннет және бір ауызды келісім  (әл-ижма’) «әл-жама’аға» ілесуге нұсқап, одан бөлініп шығуға тыйым салады!

Аллаһ Тағала былай деп айтты: «Адамдар біртұтас қауым еді, бірақ келіспеушіліктерге түсті» (Юнус  10: 19).

Мужәхид былай деген: “Адамдар бір үммет болатын және Адамның балаларының бірі өзінің бауырын өлтірген кезден бастап өзара келіспейтін болды”. әт-Табари 13708.

Ал адамзат бытыраңқы болып, адамдар өздерінің дінінен ауытқығаннан кейін, Аллаһ Тағала оларға Өзінің елшілерін жіберді, ал олар адамдарға Оның дінін жеткізді және оларды біртұтас қауым етіп, араларын біріктіріп нығайтты. Аллаһ Тағала былай деп айтты: «(Мухаммад) Аллаһ Нухқа нұсқау берген нәрселерді және саған уахи еткенімізді, сондай-ақ Ибраһимге, Мусаға және Исаға нұсқау берген нәрселерімізді сендерге діни жол қылды: «Дінді мықты орындаңдар да, дінде бөлінбеңдер» (әш-Шура 42: 13).

Имам әл-Бағауи  былай деген: “Аллаһ барлық пайғамбарларды дінді орнату үшін, әл-жама’аға ілесу үшін және келіспеушілікке түспеу үшін, әрі адамдар келіспеушілік пен бытыраңқылықты тастаулары үшін жіберді”.  Қз.: ”Тафсир әл-Бағауи” 4/122.

Әрі Аллаһ Тағала Ибраһим пайғамбар (оған Аллаһтың сәлемі болсын) Нухтың (оған Аллаһтың сәлемі болсын) жолында (партиясында)  екенін айтты, олардың  араларында үлкен уақыт аралығы өткен болса да! Аллаһ Тағала  былай деген: «Нухқа бүкіл әлемнен сәлем болсын. Рас, Біз, ізгі іс істеушілерді осылайша сыйға бөлейміз. Өйткені ол — сенуші құлдарымыздан. Сосын басқаларын суға батырдық. Күдіксіз, Ибраһим де  Нұхтың жолында (партиясында)» (әс-Саффат 37:  79-83).

Мужәхид  былай деген: “Бұл Ибраһимнің Нұхтың манхажында[2] және Сүннетінде болғандығын білдіреді”. Әт-Табари 22557.

Ал Мухаммад Пайғамбарға  (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Аллаһ Тағала Ибраһимге (оған Аллаһтың сәлемі болсын) ілесуді бұйырып: «(Мухаммад,) Сонан соң саған Ибраһимнің дініне ілесуіңді уахи еттік. Ол ханиф[3] еді және көпқұдайшылдардан емес еді» (Нахль 16: 123), — деді.

Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) үмметіне Аллаһ Тағала былай деп бұйырды: «Тұтас барлығың Аллаһтың жібінен бекем ұстаңдар да, бөлінбеңдер» (Әли Имран 3: 103).

‘Абдуллаһ ибн Мас’уд «Аллаһтың жібі» деген сөздер туралы былай деген: “Бұл әл-жама’а!” Қз.: “Тафсируль-Китабиль-Азиз”3/182.

Хафиз Ибн Касир  былай деген: “«Тұтас барлығың Аллаһтың жібінен бекем ұстаңдар да, бөлінбеңдер» деген сөздер «жама’аға ілесіңдер де, бытыраңқылыққа салыңбаңдар!» дегенді білдіреді”. Қз.: “Тафсир Ибн Касир” 1/397.

Аллаһ Тағала сондай-ақ  былай деген: «Өздеріне ашық дәлелдер келгеннен кейін бөлініп, өзара қайшылыққа түскендер тәрізді болмаңдар. Міне дәл соларға зор азап бар» (Әли Имран 3: 105).

Ибн ‘Аббас  былай деген: “Аллаһ Тағала мүміндерге жама’аға ілесуді бұйырды және оларға келіспеушіліктер мен бытыраңқылыққа тыйым салды, әрі оларды өздеріне дейін өмір сүргендерді Аллаһтың дініндегі айтыс-тартыстары мен келіспеушіліктері опат еткендігі туралы хабарлады”. Қз.: “Тафсир әт-Табари” 4/39.

Аллаһ сондай-ақ  былай деген: «Күдіксіз, діндерінде бөлінгендер және топтарға жіктелгендер, оларға сенің еш қатысың жоқ. Олардың ісі Аллаһтың құзырында, әрі кейінірек Ол оларға істеген істері туралы хабарлайды» (әл-Ан’ам 6: 159).

Абу Хурайра: “Бұл аят осы үмметке қатысты түсірілген”, — деп айтқан. Әт-Табари 14269.

Имам әл-Қуртуби  былай деген: “«Күдіксіз, діндерінде бөлінгендер» — олар  осы үмметтің қатарындағы діндегі жаңалықтардың, күмәндардың және адасушылықтардың жақтаушылары;  «топтарға жіктелгендер» — әрқайсысында өз пікірі бар партиялар мен ағымдар; «оларға сенің еш қатысың жоқ». Осы ағымдардан сырт қалу уәжіп (міндетті) болып табылады”. Қз.: “Тафсируль-Қуртуби” 6/150.

Аллаһ Тағала сондай-ақ  былай деген: «Әрі серік қосушылардан болмаңдар. Сондай көпқұдайшылдардың қатарында, діндерін бөлшектеп, секталарға бөлініп, әрбірі өздерінің қолдарында барына мәз болғандардың қатарында болмаңдар»  (әр-Рум 30: 31-32).

Умардан Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай дегені жеткізіледі: «Жама’ада болыңдар, әрі бытыранқылықтан сақтаныңдар! Ақиқатында, шайтан  жалғызбен бірге, ал екеуден ол аулақ болады. Әрі кім Жәннаттың ортасын қаласа, жама’аға ілессін!»[4] Ахмад 1/18, әл-Хаким 1/114. Хадистің сенімділігін (сахихтығын) имам Абу ‘Иса әт-Тирмизи, әл-Хаким және шейх әл-Әлбани растаған.

Әл-‘Ирбад ибн Сарийа былай деп баяндайтын: “Бірде Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бізге жүрегіміз қорқынышқа бөленген, ал көздерімізден жас төгілген насихат айтты, әрі біз: «Уа, Аллаһтың Елшісі, бұл қоштасушының насихаты сияқты ғой, ендеше бізге өсиет бер!», — дедік. Ол: «Мен сендерге Аллаһтан қорқуды өсиет етемін! Тыңдаңдар және мойынсұныңдар, тіпті сендерге құл әмірлік етсе де.  Ақиқытында, сендерден кім ұзақ өмір сүрсе, сол көп тартыстарды көреді. Ендеше менің Сүннетім мен тура жолдағы салиқалы халифалардың Сүннетін ұстаныңдар. Осыдан азу тістеріңмен ұстаныңдар және діндегі жаңалықтардан (бидғаттардан) толық аулақ болыңдар, өйткені діндегі әрбір жаңалық  — адасушылық!», — деді”. Абу Дауд 4607, әт-Тирмизи 2676, Ибн Мажжәһ 42, Ибн Наср 1/21. Хадистің сахихтығын имам Абу ‘Иса әт-Тирмизи, Ибн Хиббан, әл-Хаким, әл-Баззар, Абу Ну’айм, Ибн ‘Абдуль-Барр, әд-Дыйя әл-Мақдиси, әл-Әлбани, Муқбиль растады.

Сондай-ақ Ну’ман ибн Баширден Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай дегені жеткізіледі: «Жама’а – рахым, ал оны қалдыру (тастау) — жаза!» Ибн Абу ‘Асым 895, Ибн Абу әд-Дунья 1/25, ‘Абду-Ллаһ ибн Ахмад 8/182. Хадистің сахихтығын шейх әл-Әлбани растаған.

Шейх Салих әл-Фаузан  былай деген: “Бөлінудің дінге қатысы жоқ, өйткені дін бізге Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолына ілесіп, дұрыс ақида (сенім) мен бірқұдайшылық үстіндегі бір жамағат, бір үммет болуды бұйырады!” Қз.: «Муражжи’ату фи фиқхиль-уақи’» 44-45.

Шейх Ибн Жибрин  былай деген: “Исламның дінді біріктіру үшін келгенін және бөлінуге тыйым салғанын біл, Аллаһ: «Тұтас барлығың Аллаһтың жібінен бекем ұстаңдар да, бөлінбеңдер» (Әли Имран 3: 103), — деп айтқанындай. Ал бөліну — бұл түрлі топтарды құру.  Осы көптеген ағымдар үмметімізге жікшілдікті салады, әрі оны партиялар мен секталарға бөледі, ал бір ақида мен жолда бірігу уәжіп болып табылады!». Қз.: “әс-Сахуату-ссаләмия” 258.

Сөйтіп, біз Аллатың және Оның Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) әл-жама’аға ілесуді бұйырғанын және бытыраңқылық пен түрлі партиялар мен жамағаттарға бөлінуге тыйым салғанын көрудеміз.

2. Ілесу әмір етілген «әл-жама’а» деген не?!

Абу Хурайрадан, Муғауидан, ‘Ауф ибн Маликтен және ‘Абдуллаһ ибн ‘Амрдан Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай дегені жеткізілген: «Яхудилер 71 ағымға бөлінеді, ал христиандар – 72-ге.  Ал менің үмметім 73 ағымға бөлінеді, әрі олардың біреуінен басқасының барлығы Отта!». Оған: «Олар (құтылғандар) кімдер?», — деген сұрақ қойылды. Ол: «Бұл –әл-жама’а», — деп жауап берді. Бұл сөздің түсіндірмесін хадистің басқа бір нұсқасында Пайғамбардың өзі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деп берген:  «Олар мен және менің сахабаларым ұстанғанды ұстанатындар!» Ахмад 4/102, Абу Дауд 2/503, әт-Тирмизи 3/367, Ибн Мәжжәһ 2/479, әд-Дарими 2/241, әл-Хаким 1/128, Ибн Абу ‘Асым 63. Бұл хадистердің сенімділігін (сахихтығын) имам Абу ‘Иса әт-Тирмизи, имам Ибн Хиббан, әл-Хаким, әз-Захаби, хафиз Ибн Хажжәр, имам әл-Бағауи, хафиз Ибн Касир, әл-Жузжәни, шейхуль-Ислам Ибн Таймия, әш-Шатыби, хафиз әл-‘Ирақи, әл-Бусайри, хафиз әс-Суюты, Ахмад Шакир, шейх әл-Әлбани және Муқбиль растаған.

Имам әл-Бағауи  былай деген: “Әрі Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл үмметтің бөлінетіндігін, құмарлықтар мен діндегі жаңалықтардың (бидғаттардың) жақтаушыларының пайда болуын хабарлаған және құтылу оның (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетіне және оның сахабаларының Сүннетіне ілесуде екендігіне нұсқаған”. Қз.: “Шарху-с-Сунна” 1/277.

 3. Үмметіміздің ұлы имамдары «әл-жама’а» термині туралы не айтқан?

 Имам Ибн Хиббан  былай деген: “Жама’а – бұл сахабалар, ал сахабалардан соң бойында діні, ақыл-санасы және білімі бар адамдар, бұл өз құмарлықтарын тастағандар, тіпті мұндай адамдар аз болса да!  Және бұл қарапайым адамдардың қаратобыры емес, тіпті олар көп болса да!”. Қз.: “Сахих Ибн Хиббан” 14/126.

Имам Абу Шама  былай деген: “Ақиқатқа ілес және оны ұстан, оны ұстанатындар аз, ал оған қайшы келетіндер көп болса да! Ал ақиқат – бұл жама’а, яғни Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабаларының ұстанғандары. Әрі біз адасқандардың саны көп болғандығына қарамаймыз”. Қз.: “әл-Ба’ис” 22.

Имам Ибн Абиль-‘Изз әл-Ханафи  былай деген: “Жама’а – бұл сахабалар және Қиямет күніне дейін соларға ілескендер. Оларға ілесу – міне осы шынайы жол, ал оларға қайшы келу – бұл адасушылық!” Қз.: «Шарху ақидати-Ттахауия» 1/430.

Имам әт-Тирмизи  былай деген: “«Әл-жама’а» сөзінің ғалымдар тарапынан берілген тәпсірі – бұл фиқхты, ілімді және хадисті білушілер (яғни ғалымдар)”. Қз.: «әл-Жәми’» 4/467.

Бірде имам Ибн әл-Мубаракқа: “Ілесу қажет жама’а не?”, — деген сұрақ қойылды және ол: “Абу Бакр мен ‘Умар!” , — деп жауап берді. Оған: “Бірақ Абу Бакр мен ‘Умар қайтыс болды ғой!”, — деп айтылды, ал ол: “Пәлен және пәлен”, — деді.  Оған: “Бірақ пәлен мен пәлен де қайтыс болды ғой!”, — деп айтылды. Ол болса: “Абу Хамза әс-Сакри (Мухаммад ибн Маймун), міне сол жама’а”, — деді. Қз.: «әл-И’тисам» 2/771. Абу ‘Иса әт-Тирмизи  былай деген: “Ол ол туралы оның көзі тірісінде айтқан”. Ол өз уақытының білімді адамы болған!

Шейх әл-Әлбани  былай деген: “Жама’а – бұл саләфтардың (сахабалардың) жолымен жүруші бір қауым, әрі олардың бір немесе әртүрлі қалаларда тұрыуына қарамастан, жолы да бір, сенімі де бір”. Қз.: «Фатауа әл-Әлбани» 106-114 ықшамдалған.

Міне осы – әл-жама’а – бұл Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабалары! Және солар әһлю-с-Сунна; саләфтар (алдыңғы буын); таифатуль-мансура (жеңіске жетуші қауым); фирқату-ннәжжийя (құтылған топ) және сауадуль-а’зам (ұлы қауым)! Аллаһ Тағала Оның Пайғамбарының (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және сахабалардың жолына ілеспейтіндерді қорқытып, былай деді: «Ал біреу өзіне тура жол айқындалғаннан кейін Елшіге қарсы шықса, сондай-ақ мүміндердің жолынан басқа жол іздесе, оны бұрылған жағына бұрамыз да, Тозаққа саламыз. Ол нендей жаман орын!» (ән-Ниса 4: 115).

Салиқалы халифа ‘Умар ибн ‘Абдуль-‘Азиз  былай деген: “Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және одан кейінгі халифалар онымен жүру, Ұлы және Аса Құдіретті Аллаһтың Кітабына сену, өз мойынсұнушылығыңды жетілдіру және Оның дінінен бекем ұстану дегенді білдіретін жол төсеп кетті.  Ешкім бұл жолды бұрмалауға немесе өзгертуге құқықты емес. Кім олардың жолымен жүрсе, сол тура жолда, ал кім ол арқылы соқырлықтан шығуға ұмтылса, сол соқырлықтан шығады. Ал кім одан ауытқыса және мүміндердің жолы болмаған жолмен жүрсе, соны Ұлы және Құдіретті Аллаһ бұрылған жағына қарай бұрып алып кетеді де, Отқа тастайды. Ол барар жер нендей жаман!” Әл-Әжжурри 1/94.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай деген: «Менің сахабаларым  — үмметімнің сақтаушылары және олар бұл дүниеден кеткен кезде, менің үмметім оны ескерткен нәрселерге түседі»[5]. Муслим 2531.

Мухаммад ибн Сирин былай дейтін: “«Егер адам саләфтар ұстанғанды ұстанса, ол ақиқат жолында!» — деп айтылған”. Ибн Батта 1/357.

Имам Ахмад  былай деген: “Әһлю-с-Суннаның негізі – бұл Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабаларының ұстанғанын ұстану және соған ілесу, әрі кез келген бидғаттардан алшақ жүру”. Әл-Ләликаи 1/156.

Біз Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларының ұлықтығын көрудеміз, әрі ақиқатында, кім олардың жолына ілессе және онда табанды түрде тұрса, сол ұлы сый алады!  Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай деген: «Ақиқатында, сендерден кейін сабырлық күндері келіп жетеді және кім сондай жағдайларда сендер ұстанғанды ұстанса, сол сендердің елуіңнің алған сыйына тең сый алады». Адамдар: “Уа, Аллаһтың Пайғамбары, мүмкін олардың елуінің шығар?”, — деп сұрады. Ол: «Жоқ, дәл сендердің!», — деп жауап берді. Ибн Наср “әс-Суннада” 33, әт-Табарани “әл-Аусатта” 3142. Шейх әл-Әлбани хадистің сенімділігін растаған.

Ал Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабалары қайтыс болғаннан кейінгі жама’а – бұл сахабалар жүрген жолды барлығынан жақсырақ білетін ғалымдар (уляма). Исхақ ибн Рахауайх  былай деген: “Өз уақытында жама’а – бұл Абу Хамза еді, біздің кезімізде бұл Мухаммад ибн Асләм және оған ілескендер”. Ибн Рахауайх сондай-ақ былай деген: “Егер сен жахильдерден (надан адамдардан) Ұлы қауым (сауадуль-а’зам) туралы сұрасаң, олар: “Бұл адамдардың жамағаты (яғни қарапайым адамдардың қауымы, жиынтығы)», — деп жауап береді. Ал олар жама’а – бұл Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолына ілесуші ғалым екенін және онымен бірге болғандар – міне солар жама’ада, ал кім оған қарсы келсе, міне сол жама’аны қалдырған болатынын білмейді”. Қз.: «Хилиятуль-әулия» 9/239.

Имам әш-Шатыби  былай деген: “Ғалымдар – міне осылар Ұлы қауым (сауадуль-а’зам), олардың аз болғанына қарамастан”. Қз.: ”әл-И’тисам” 2/776.

Имам әш-Шатыби сондай-ақ былай деген: “Кімдер: «Әл-жама’а – бұл жай адамдардың қауымы ғана, олардың арасында ғалым болмаса да», — деп санаса, солар қателеседі, әрі бұл ғалымдардың емес, ақымақтардың түсінігі!” Қз.: “әл-И’тисам” 2/267.

Ибн әл-Қайим  былай деген: “Ақиқатында, ижма’ да, хужжә да (дәйек), сауадуль-а’зам да (Ұлы қауым) – бұл ақиқатқа ілесуші ғалым, тіпті ол жалғыз болса да, әрі тіпті егер жер тұрғындарының барлығы оған қайшы келсе де!” Қз.: “И’ләмуль-мууақи’ин” 3/397.

Құран мен Сүннетке оларды сахабалар қалай түсінген болса, дәл солай түсініп ілесетін және пайғамбарлардың мирасқорлары – ғалымдардан ұстанатын мұсылман, міне сол — жама’аға ілесуші, тіпті ол жалғыз болса да! Ибн Мас’уд  былай деген: “Жама’а – бұл ақиқатқа сәйкес келетін нәрсе, тіпті сен жалғыз болсаң да!” Әл-Ләликаи, Ибн ‘Асакир, иснады сенімді (сахих). Қз. сондай-ақ: шейх әл-Әлбани “әл-Мишкат” 1/61.

Сол сияқты Аллаһ Тағала да кезінде жалғыз мүмін болған Ибраһимді үммет деп атап, былай деді:  «Ақиқатында, Ибраһим үммет, Аллаһқа мойынсұнушы және бірқұдайшыл еді» (ән-Нахль 16: 120).

Міне осы «әл әл-жама’а» терминінің әһлю-Сунна уәл-жама’а түсінуіндегі шынайы мазмұны!

4. “Әл-жама’а” терминінің қате түсінігі

Үлкен өкінішке орай, біздің кезімізде түрлі секталар мен топтар «әл-жама’а» терминіне оның Исламдағы мазмұнынан өзге мазмұн берді де, «жамағат» сөзін әлдебір партиялар сияқты саяси бір нәрсеге айналдырды. Бұл топтар өздерінің жамағаттарын құруда, әрі оларға қалаған адамдарын қабылдап, қалағандарын олардан шығарып тастауда. Алайда бұл біздің үмметіміздің саләфтары ұстанған нәрсеге сәйкес келмейді! Бұл адамдар бүкіл ислам үмметі Аллаһ Тағала: «Рас, үмметтерің (діндерің)  — біртұтас үммет, ал Мен – Раббыларың! Ендеше Менен қорқыңдар! Бірақ олар дінін бөлшектерге жіктеді, әрі әрбір секта өзі ие болған нәрсесіне мәз» (әл-Му’минун 23: 52-53) — деп айтқанына сәйкес әл әл-жама’а болып табылатынына қарамастан, партиялар мен қалаларға, аймақтар мен аудандарға бөлінеді.

Осындай партиялардың біреуіне кірген мұсылман адам «жамағаттық» болып шыға келеді, тіпті оның сенімдері үмметіміздің саләфтарының ұстанған нәрселеріне сәйкес келмесе де! Олар Исламды қабылдаған әрбір адамнан: «Сен жамағаттықсың ба? Қай жамағаттансың?», — деп сұрайды. Ал мұндайды  Пайғамбар да (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), оның сахабалары да істемеген еді! Аллаһ Тағала былай деп айтты: «Сонда егер олар тәубе етіп, намазды толық орындап, зекет берсе, онда олар сендердің дін бауырларың» (әт-Тауба 9: 11).

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия  былай деген: “Кәпірлер тәубе етіп, мүміндердің бауырларына айналады, әрі сондықтан да Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) кезінде Исламды қабылдаған барлық кәпірлерге мұсылман ретінде қатынас жасалатын”. Қз.: “Минхажжу-с-Сунна” 1/20.

Және көпқұдайшылардың ешқайсысынан олар Исламды қабылдағаннан кейін Пайғамбар да (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), сахабалар да: “Сен жамағаттансың ба әлде жоқ па?”,  — деп сұрамаған.

Олардың (секта-ағымдардың) көбі көпшілік болуды ақиқаттың өлшемі (нышаны) деп есептейді, ал іс жүзінде бұл олай емес. Бірде ‘Умар ибн әл-Хаттаб “О Аллаһ, мені аз болғандардан ете гөр!” деп дұға етіп тұрған адамның жанынан өтіп бара жатып, оның осынысына таң қалды да: «Мұның не?!», — деп сұрады. Сонда ол: «Уа, мүміндердің әмірі, өйткені Аллаһ Тағала: «Бірақ онымен (Нухпен) бірге аз ғана адам иман келтірді» (Худ 11: 40), — деді ғой. Ол сондай-ақ: «Әрі құлдарымның аз бөлігі ғана шүкір етеді» (Саба 34: 13), — деді. Әрі Аллаһ сондай-ақ былай деп айтады: «Расында, серіктестердің көбі бір-біріне әділетсіздік істейді. Бірақ иман келтіріп, ізгі амал ететіндерден басқа. Бірақ ондайлар аз!»  (Сад 38: 24). Және ‘Умар: “Шындығында да, сенікі дұрыс!”, — деген екен. Ахмад “әз-Зухдта” 1/114.

‘Абдуллаһ ибн ‘Амр былай баяндайтын: “Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) біз оның жанында болған күндердің бірінде: «Туба[6] — оғаш болғандар үшін», — деді. Оған: “Ал бұл оғаш болғандар кімдер?”, — деген сұрақ қойылды. Ол: «Жамандыққа батқан көпшілік адамдардың қоршауында болған салиқалы адамдардың азғантай тобы. Оларға қарсы болушылар оларға мойынсұнатындарға қарағанда көп болады». Ахмад 2/177, Ибн әл-Мубарак “әз-Зухдта” 775. Шейх әл-Әлбани хадистің сахихтығын растаған.

Исламды Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) манхажына сәйкес келмейтін әдістермен ұлықтауға және таратуға рұқсат етілмейді. Ал «Мақсат кез келген тәсілді ақтайды!» [7] деген кең таралған ұранға келер болсақ, оның Исламға еш қатысы жоқ! Олардың (топшылдардың (хизбия). — Аудармашыдан) көбі өздерінің осындай мәлімдеме жасамайтынын алға тартады, алайда іс жүзінде олардың істері бұған қарама-қарсы куәлік береді!  Имам Малик: “Бұл үмметтің соңғылары оның алғышқылары ұстанып жетістікке жеткен нәрседен өзге нәрсемен  жетістікке қол жеткізе алмайды”, — деп ақиқатты айтты. Қз.: “әш-Шифа” 2/676.

Са’ид ибн Жубайр  былай деген: “Сөздер істермен бірге болмаса, өзгеше /өзге жайғдайда/ қабыл болмайды. Әрі сөздер мен істер дұрыс ниетпен бірге болмаса, өзгеше /өзге жағдайда/ қабыл болмайды. Және сөздер, істер, ниеттер Сүннетке сәйкес болмаса, өзгеше /өзге жағдайда/ қабыл болмайды”. Ибн Шахин, әл-Ләликаи.

Сондай-ақ мұндай жамағаттар өздерінің «жамағат» деп атайтын тобына кірмеген мұсылман мен Исламнан алыс адамдардың арасында ерекше айырмашылық көрмейді.  Олардың жақсы көруінің өлшемі Аллаһ сол үшін бүкіл болмысты жаратып, Пайғамбарларды жіберіп отырған таухид (бірқұдайшылық) емес, әрі ғибадат пен Аллаһтың тыйым салған нәрселерінен тыйылу да емес, солардың жамағатына кіру болып табылады! Сонда Аллаһ Тағалаға құлшылық ететін және көпқұдайшылық жасамайтын, күнәлардан тыйылатын адам осылардан алыс адаммен тек мұндай жамағаттар мен партияларға кірмегендігі үшін тең бе?! Аллаһ және Оның Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) орнатпаған мұндай өлшем-критерийлерді кім орната алмақ?!

Біздің кезіміздің мұсылмандарының үлкен көкейтесті мәселесі  – Аллаһ оларды жауапты етпеген нәрселерге өздерін жауапты (мас’уль) етіп алғандарында және шын мәнінде олар жауапты болған өздері мен өз отбасыларын тастап қойып, әлемді құтқарумен айналысып кеткендігінде.  Біз: «Мұсылмандарға көмектесудің қажеті жоқ және оларды тастап қойып, тек өздеріміздің ғана қамымызды жасаумыз қажет», — деп айтып тұрған жоқпыз, өйткені Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Кім мұсылмандардың істеріне қам жемесе, сол олардан емес», — деген. Әл-Баззар, әт-Табарани. Хадис сахих. Қз.: сондай-ақ “Мәджмуу-ззауаид” 1/93. Бірақ Аллаһ: «Әй мүміндер! Өздеріңді әрі үй-іштеріңді отыны адамдар мен тастардан болған Оттан қорғаңдар. Оның басындағы періштелер жуан денелі, қатал. Олар Аллаһтың өздеріне берген әмірлеріне қарсы келмейді. Не бұйырылса, соны орындайды» (әт-Тахрим 66: 6), — деп бұйырғанындай, алдымен өзімізден және өзіміздің отбасыларымыздан бастауымыз қажет.

Егер жамағаттың қамын істеп жүргендердің әрбірі ең бірінші кезекте өзінен және өзінің отбасынан бастаса еді, бұл дұрысырақ және жақсырақ болар еді, өйткені бүкіл әлем осы отбасылардан құралады ғой!

5. Исламда ағымдардың пайда болуының себептері

Исламдағы бөлінушілік көптеген секталар Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабалары ұстанған сенімдерді бұрмалағаннан кейін басталды, нәтижесінде мұндай ағымдар мен секталар әл-жама’адан бөлініп шықты, өйткені олар насихаттай бастаған бидғаттар осы ақиқат жолымен ұйқаспайды!

Сондай-ақ түрлі жамағаттардың құрылуына Исламның адамдар арасындағы дұшпандары да себеп болуда, бұл туралы шейх Ибн Баз айтқанындай. Олар мұсылман үмметін қасақана бөледі де, мұсылмандарды әлсіз етіп, қатарларына бүлік салады. Өйткені дұрыс сенімге ие  мұсылмандардың біртұтас үмметінен дұшпандар қорқады, әрі, өкінішке орай, көптеген мұсылмандар әртүрлі жамағаттар құрып, осындай айлакерліктерге бой береді. Қз.: “Мәжму’уль-фатауа” 3/415.

Сондай-ақ жамағаттарға жіктелу жиі жағдайда ықыласты талпыныстардың әсерімен де орын алуда. Олардың арасында сенімдерінде негізінен салиқалы алғашқы буынның (саләфтардың) жолына ілесіп, Аллаһтың Есімдері мен сипаттарын теріске шығармай және бұрмаламай, сондай-ақ ғибадаттағы бидғаттардан сақтанатындары да бар. Алайда олар әдіснама-манхаж бен шақыру-дағуатта Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолына ілеспейді де, өздері соны түсінбей, басқа бір нәрселер ойлап табады. Мұндай партиялардың көбі өздерін «фирқату-н-нәжжийя» (құтылған топ) немесе «тоифатуль-мансура» (жеңісті қауым) деп санайды, әрі осы себептен,  Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  олар туралы: «Менің үмметімнен болған бір топ ақиқатты ашық түрде ұстануын тоқтатпайды, әрі оларға қарсы шығатындар Аллаһтан үкім келгенге дейін оларға зиян тигізе алмайды!» (әл-Бухари 4/187, Муслим 6/52), — деп айтқандардың қатарынан болуды ықыласты түрде қалап, өздерінің жамағаты сияқты топтар мен ұйымдар құрады.

Бірақ Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Менің үмметімнен болған бір топ», — деп, көптеген топтарды емес, бір топты атады ғой!

Осы орайда тағы да «Әрқашан ақиқатты ұстанатын бұл топ кімдер?» деген сұрақ туындайды.

Ибн әл-Мубәрак: «Олар – хадис білгірлері (асхабуль-хадис)», — деді. «Шарафу асхабиль-хадис» 26.

Ибн Мадини және әл-Бухари де: «Олар – хадис білгірлері», — деп санаған. «Сунан» ат-Тирмизи, 6/356.

Имам Ахмад былай деді: «Егер олар — хадис білгірлері болмаса, онда мен олардың кім екендігін білмеймін!» әл-Хаким «Ма’рифату ‘улюмиль-хадис» 4.

Ахмад ибн Синан: «Олар – алдыңғы буын өкілдерінің (саләфтардың) жолына ілесуші білім иелері!» — деп айтқан.  «Шарафу асхабиль-хадис» 26.

Сондай-ақ Ибн Қутайба, әт-Тирмизи, Ибн Хиббан, әл-Ажжурри, әл-Хаким, Ибн Сабит, әл-Бағауи, Ибн әл-Жәузи, Ибн Таймия, әш-Шатыби, Ибн Хажжәр және ән-Науауи де осылай деген, ал соңғысы: «Ғалымдардардың “«тоифатуль-мансура» — бұл білімді алып жүрушілер” деген пікірі бір жерден шықты», — деп айтқан. Қз.: “Тахзибу асмаи уа-ллюғат” 1/18.

Бұл аз болса, Пайғамбардың өзі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) осы құтылған топ кімдер екендігіне нұсқап: «Бұл мен және менің сахабаларым ұстанғанды ұстанатындар!», — деп айтты.

Ал қазіргі заманның барлық ағымдарына және олардың ұмтылатын нәрселері мен өз мақсаттарына қалай қол жеткізуіне қатысты айтар болсақ, бұл туралы шейх  Салих әл-Фаузан келесі өте жақсы сөздерді айтты: “Біз пайғамбарлардың жолымен жүрмей, өз жолын таңдап алған Исламды таратушы қазіргі заман мұсылман топтарының сәтсіз соңын көрудеміз. Олардың көбі адамдарды бір Аллаһқа ғана құлшылық етуге шақыруға және дұрыс мұсылмандық көзқарастарды таратуға емес,  екінші кезектегі мәселелерді түсіндіруге назар бөлуде. Олардың кейбіреулері саясатқа араласып, шариғат заңдарын өмірге енгізуді  талап ете бастады. Мұның барлығы өте маңызды, бірақ одан да маңыздырақ нәрселер бар. Аллаһтың заңдары Аллаһқа серік қосушыларға қатысты қолданылмай жатқан кезде қалайша ұрылар мен зинақорларды Аллаһтың заңдары бойынша жазалауды талап етуге болады?! Шариғаттың заң ережелері пұттар мен қабірлерге құлшылық етушілерге, Аллаһтың көркем есімдері мен сипаттарын жоққа шығарушыларға, оларды өзгертіп, мағынасын бұрмалаушыларға қатысты қолданылмайынша, қалайша бір қойдың немесе түйенің себебінен болған дауды шариғаттың заң ережелеріне сәйкес шешілуін талап етуге болады?!  Бұл — зинақорлықтан да, шарап ішуден де және ұрлықтан да қорқынышты күнә емес пе?!  Адам зинақорлық және ұрлық жасап, өзге адамдардың құқықтарын бұзады, ал қабірлерге және әулиелерге құлшылық қылып және Аллаһтың есімдері мен сипаттарын жоққа шығарып, адам Құдіретті Жаратушының Өзін қорлайды! Сөзсіз, біздің Жаратушымыздың алдындағы міндеттеріміз Оның жаратылыстарының алдындағы міндеттерімізден едәуір жоғары. 

Шейх-уль-ислам Ибн Таймийя «әл-Истиқама» кітабында (1/466) былай деп жазған: «Аллаһқа серік қоспаған күйде күнәлар жасау басқа күнәлар жасамай Оған серік қосудан жақсырақ».

Басқа тағы бір топ бар. Оның ілесушілері өздерін Исламның уағыздаушылары деп санайды, бірақ олар Аллаһтың пайғамбарлары мирас еткен жолдан өзге жолмен жүруде. Олар ізгі ислами сенімдердің таралуына лайықты назар бөлмей, сопылар секілді, негізінен адамдарды ғибадатқа және Аллаһты жиі зікір етуге шақырады. Олар халықты өзіне қарату үшін сапарларға шығады, бірақ адамдар жиі жағдайда дұрыс емес көзқарасқа ие екендігіне маңыз бермейді.

Мұндай топтардың барлығы бидғатшыл болып табылады. Олардың бидғаты Аллаһтың елшілерінің жолы біткен жерден-ақ бастау алады. Ақиқатында, олар —басы жоқ денені емдеп жүргендер сияқты; өйткені дұрыс сенімнің діндегі орнының маңызы бастың денедегі маңызы секілді.  Бұл топтар өздерінің көзқарастарын қайта қарап, оларды Құран мен Сүннеттің негізінде құруы қажет. Тек Аллаһтың Кітабының және хадистердің арқасында олар Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Исламды таратуда қандай әдістерді қолданғаны туралы біле алады.  Билікке жетуге және Аллаһтың заңын орнатуға ұмтылған мұсылмандар мұның барлығы біз тек дұрыс сенімге қайтып, бір ғана Аллаһқа құлшылық етіп және оған серік қоспағаннан соң ғана мүмкін болатынын білуі керек.  Бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деп айтты: «Аллаһ сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге өздерінен бұрынғы өткендердей жер жүзіне мұрагер қылуды уәде етті. Сондай-ақ, олар үшін Өзі разы болған дінін нығайтып, қауіп-қатерден кейін бейбітшілікке айналдырады. Олар, Маған құлшылық қылады. Маған серік қоспайды. Кім бұдан кейін қарсы келсе, міне солар — бұзақылар» (ән-Нур 24:55).

 Олар надан мұсылмандар өлілерге және олардың қабірлеріне құлшылық етуінде көрініс табатын және әл-Латқа, әл-Уззаға және Манатқа құлшылық етуден ерекшеленбейтін пұтқа табынушылығынан тазарғанға дейін-ақ ислам мемлекетін құрғысы келеді. Ақиқатында, олар мүмкін емес нәрсеге ұмтылуда!

Жер бетінде Аллаһтың шариғатын орнату, қылмыскерлерді Аллаһ Тағаланың заңдарына сәйкес жазалау, ислам мемлекетін құру, жалпы айтқанда, ізгі істерді істеп, күнәлардан аулақ болу: мұның барлығы — бір Аллаһқа ғана құлшылық қылуды толықтырып кемелдендіретін нәрселер ғана.  Ендеше, қалайша маңызы бойынша бірінші кезекті болғанды елемей қалдырып, екінші кезекті нәрселерге назар бөлуге болмақ?!

Мен Аллаһтың елшілері қолданбаған әдістерді пайдаланып Аллаһтың дінін таратушы топтардың барлығы осы әдістер жөнінде хабардар болмағандығы себепті ғана осылай істеп жүр деп есептеймін. Надан адам Исламның уағыздаушысы бола алмайды, өйткені Аллаһқа шақырушы адамға қойылатын ең маңызды талаптардың бірі дұрыс білім болып табылады. Аллаһ Тағала өзінің Пайғамбарына (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Айт: «Менің жолым — осындай. Мен және маған ергендер Аллаһқа ашық дәлелге (кәміл сенімге) сәйкес шақырамыз. Аллаһ Пәк, әрі мен көпқұдайшылдардан емеспін», — деп айтуды бұйырғанда осыны меңзеді.   

Ал өзін ақиқаттың уағыздаушылары деп атайтын, бірақ «Ислам деген не және онымен не үйлеспейді?» деген сұраққа дұрыс жауап бере алмайтын мұсылмандар қаншама! Қалайша мұндай адамдар діннің уағыздаушылары бола алады?  

Мен, сондай-ақ, бұл топтардың әрбірі, басқаларынан ерекшелену үшін, өз өзіне дербес бағыт таңдап алады және өзінің әдістеріне жүгінеді деп есептеймін. Бұл міндетті түрде Мухаммад Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жүрген бағыттан ауытқуға алып келеді. Аллаһтың Елшісінің жолы – бұл жалғыз ғана жол, әрі онда жан-жаққа таралған тармақтар жоқ. Аллаһ Тағала былай деді: «Айт (Мухаммад): «Менің жолым — осындай. Мен және маған ергендер Аллаһқа ашық дәлелге (кәміл сенімге) сәйкес шақырамыз…»

Демек Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) барлық шынайы ізбасарлары бір жолмен журуде, келіспеушілікке салынбай және бөлінбей.   Олармен тек тура жолдан тайғандар ғана келіспейді, бұл жөнінде Аллаһ Тағала: «(Мухаммад, оларға айт): «Бұл жол – менің тура жолым. Оған ілесіңдер де, басқа жолдарға ілеспеңдер, әйтпесе сендерді Ол нұсқаған жолдан адастырады…» (әл-Әнғам 6:153), — деп айтқан. Ал, ақиқатпен де, бір-бірімен де келіспейтін осы сияқты топтар Исламға қауіп төндіретін болғандықтан, біз олардың қатарларына тұруды қалаған әрбір адамды осындай ағат қадамнан сақтандыруға, бұл топтардың қате көзқарастарына олардың көздерін ашуға және олардың ешқайсысының Аллаһтың дінімен ортақтығы жоқ екендігін түсіндіруге міндеттіміз. Аллаһ Тағалада да дәл осылай деп айтты: «Расында, өздерінің дінінде бөлінушілік жасағандарға және секталарға бөліңгендерге сенің қатысың жоқ» (ән-Әнғам 6:159).

Ал шынайы Исламға келер болсақ, ол адамдарды хақ жолында бірігуге шақырады, бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деп айтқанындай: «Діндеріңдегі (уәделеріңді) орындаңдар және ол жөнінде қарама-қайшылыққа түспеңдер» (әш-Шура 42:13). Ол, сондай-ақ, былай деді: «Тұтас барлығың Аллаһтың жібінен бекем ұстаңдар да, бөлінбеңдер» (Әли Имран 3:103).

Біз барлығымыз адамдарға осыны түсіндіруіміз керек және сондықтан да ізгі мұсылман діндарлары басқа мұсылмандардың назарын осы топтардың қателіктері мен адасушылықтарына қаратады, әрі олардың әдістерінің Аллаһтың пайғамбарларының жолына сәйкес келмейтіндігін ашып береді». Қз.: «Муқаддима ли Манхажиль-анбия» 5-7.

 6. Кіші әмірлік туралы

Түрлі жамағаттарды құрушылар өздеріне осы жамағатқа кірушілер орындауға міндетті болатын бұйрықтарды шығаратын әмірлер сайлап алады. Осы әмірсымақтардың белгілі бір нәрселерді тыйым салатыны және рұқсат ететіні осы жамағаттың негізінің дұрыс емес екендігіне нұсқайды, бұл туралы шейх әл-Әлбани айтқанындай. Қз.: “Сильсиләтуль-худа уә-ннур” 736.

Олар кіші әмірліктің Исламда орынға ие екендігін туралы мәлімдеп, дәлел ретінде халифа мен мұсылман әмірлеріне қатысты хадистерді келтіреді. Мысалы, «Маған мойынсұнушы Аллаһқа мойынсұнады, ал кім маған мойынсұнбаса, Аллаһқа мойынсұнбайды. Кім әмірге мойынсұнса, маған мойынсұнушылық танытады, ал кім әмірге мойынсұнбаса, сол маған мойынсұнбаған болады». Әл-Бухари 2957.

Немесе мына хадис: «Кім имамы жоқ болған күйде өлсе, жәхилиет өлімімен өлген болады». Ахмад 4/96, Ибн Хиббан 4573. Хадис сахих.

Алайда осы және осы сияқты хадистерде сөз мұсылмандардың әмірлері туралы болуда, әрі Аллаһ Тағала: «Әй мүміндер. Аллаһқа бой ұсынып, Пайғамбарға әрі өздеріңнен болған билік иелеріне бой ұсыныңдар» (ән-Ниса 4: 59), — деп, оларға да мойынсұнуды бұйырды.

Ибн ‘Аббас  былай деген: “«Билік иелері» – бұл ғалымдар”, — ал Абу Хурайра: “Бұл әмірлер”, — деген. Ибн әл-Қайим осы екі пікірді біріктіріп, былай деп айтқан: “Іс жүзінде әмірлерге олар білімге сүйеніп әмір еткен кезде бағынады, сондықтан да оларға бағыну ғалымдарға бағынудың нәтижесі болады». Қз.: “И’ләмуль-мууақи’ин” 1/99.

Имам Ахмадқа «Кім имамы жоқ болған күйде өлсе, жәхилиет өлімімен өлген болады» деген хадис туралы сұрақ қойылғанда, ол былай деген екен: “Имам кім екендігі туралы сендерге мәлім бе?! Ол — айналасына барлық мұсылмандар жиналған, әрі оны имам деп айтатын  (адам)”. Қз.: Аби Я’лә  “әл-Ахкам” 1/23.

Олардың дәйектерінің қатарына сондай-ақ ‘Умардың кең таралған мына сөзі де жатады: “Жамағатсыз Ислам жоқ, әмірсіз жамағат жоқ, бағынусыз әмір жоқ”.

Біріншіден, имам әд-Дарими 1/91 келтіретін бұл хабар сахих емес. Оның жеткізушілерінің тізбегінде Сафуан ибн Рустум бар, ал оны әз-Захаби және басқа имамдар белгісіз (жеткізуші) деп айтқан. Сондай-ақ бұл хадистің басқа бір нұсқасы да бар, алайда оның тізбегінде ‘Абдур-Рахман ибн Майсара аталған, ал оны ешкім сенімді деп айтпаған. Бірақ бұл асар[8] сенімді болғанның өзінде де, күмәнсіз, Умар онда үлкен билік құруды меңзеп тұр!

Екіншіден, жамағатта әмірдің болуы оның бар болуының шарты болып табылмайды. Әл-жама’аның бар болуы әмірге ешқандай байланысты емес, әрі халифа болмаған тұста бағынуға тиіс адамдар  жамағаттардың өздері  сайлап алған әмірлер емес, ғалымдар болып табылады! Бұл аз болса, егер адам сахабалар ұстанған жолда болса, оның өзі жама’а, тіпті егер айналадағы барлық адамдар бұл жолдан ауытқыған болса да. Ибн әл-Қайим  былай деген: “Әрі имам Ахмадтың кезінде жама’а болған азғантай бөлігінен басқа барлық адамдар ауытқыды! Әрі сол кезде (Құран жаратылған деп есептеген) қазылар да, муфтилер де, халифа да және олардың іздерінен ілесушілер де ауытқығандардың қатарында болды. Ал имам Ахмад сол кезде әл-жама’а еді!” Қз.: «әл-Хауадис уәл-бида’» 1/22.

Ибн Мас’уд  былай деген: “Жама’а – бұл ақиқатқа сәйкес келетін нәрсе, тіпті сен жалғыз болсаң да!” әл-Ләликаи, Ибн ‘Асакир, иснады сахих. Қз.: “әл-Мишқат” 1/61.

Сондай-ақ олардың дәлелдеріне имам Ахмад өзінің “Муснадында” ‘Абдуллаһ ибн ‘Амрдың сөздерінен келтіретін мына хадис те жатады: «Қандай да бір жер телімінде өмір сүруші үш адамға олардың біреуін әмір етіп сайламауына рұқсат етілмейді». Алайда бұл хадис сахих болып табылмайды. Толығырақ “әс-Сисльсилә әд-да’ифа уәл-мауду’аны” 589 қараңыз. Бірақ тіпті осы хадис сахих болғанның өзінде де, одан әрбір жеке топтың әмірін емес, мұсылмандардың әмірін сайлаудың маңыздылығын және қажеттілігін түсіну керек, өйткені мұндай мазмұндағы хадистерді осылайша түсіну саләфтардан келмеген!

Ал Абу Дауд (2608) келтіретін «Егер үш адам сапарға шықса, олардың біреуі әмір болсын!» деген хадиске келер болсақ, ол сахих болып табылады, алайда бұл хадис тікелей сапарға байланысты бұйрықтарға қатысты, сапар кезінде келіспеушіліктер туындамауы үшін (мысалы, қалай жүру, немен жүру, қай жерде тоқтау т.с.с., бірақ бұдан артық емес), өйткені  сапар аяқталған соң бұл әмірлік тоқтайды.  Имам әл-Хаттаби  былай деген: “Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) тарапынан сапарда әмір сайлау бұйырылған, олардың істері біртұтас болуы және олардың көзқарастары бөлінбеуі үшін және олардың арасында келіспеушіліктер болмауы үшін”. Қз.: “Мухтасар «Сунан» Аби Дауд” 3/414.

Шейх Ибн ‘Усаймин  былай деген: “Бұл хадисте қалада және ауылда әмірлік жоқ екендігіне дәлел бар, өйткені қалада және ауылда әмір (мемлекет басшысы) тағайындаған өз әмірлері бар”. Қз.: “Шарху сиясати-шшар’ия” 462.

Бұл ислам елдеріне қатысты!

Ал кейбір ғалымдардың осы хадиске қатысты айтқан сөздеріне, мысалы  имам  әш-Шауканидің “Бұл хадисте саны үш және одан да көп адамға жеткен кез келген топқа олардың біреуін әмір ету керек дегенге дәлел бар, өйткені осыда (әмір сайлауда) келіспеушіліктен құтылу бар» (Қз.: “Найлюль-аутар” 8/265) деген сөздеріне немесе  олар кіші әмірліктің рұқсат етілгендігіне дәлел келтіретін Ибн Таймийяның “Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сапардағы шағын топ адамның арасындағы біреуіне әмір болуды бұйырды, әрі бұл бұйрық мұсылмандардың басқа қауымдастықтарына да қатысты” (Қз.: “Сиясату-шшар’ия” 161) деген сөздеріне келер болсақ, бұл ғалымдардың сөздерінің шынайы мағынасында мұсылмандардың кез келген тобы, олар қай жерде болса да, әрі саны қанша болса да, өздерін басқаратын немесе олар оған ант беретін әмір сайлап алуы қажет дегенге нұсқамайды. Олардың сөздері мұсылмандардың жаппай әмірінің болуының маңыздылығына және қажеттілігіне нұсқайды.  Шейх Ибн ‘Усаймин Ибн Таймийяның сөздері туралы  былай деген: “Шейхуль-Ислам сопылардың әмірлерін де, әртүрлі топтардың әмірлерін де меңзеп тұрған жоқ.  Шейхуль-Ислам мұсылмандардың жаппай әмірін меңзеп тұр”. Қз.: “Шарху сиясати-шшар’ия” 464.

Бұған сондай-ақ Ибн Таймийяның өзінің былай деп айтқан бір мағыналы сөздері нұсқап тұр: “Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) билікке ие әрі сол арқылы олар адамдарды басқаратын, іс жүзінде бар болған белгілі әмірлерге бағынуды бұйырды. Әрі өз негізінде билікке де, күшке де ие емес, өзі жоқ әмірге бағыну жоқ». Қз.: «Минхажжу-с-Сунна» 1/115.

Ал кәпірлердің жерлерінде өмір сүретін әмірлер мұсылмандарды емес, өздерін де қорғай алмайтын болса, олар қандай билік пен күшке ие?!  Олар шынайы билікке де, күшке де ие емес. Осы әмірсымақтар өздеріне халифалардың өкілеттерін жүктеп алған, бірақ өздерінің қарамағындағыларға қарапайым көмек те, қорғау да көрсете алмайды! Ендеше олар қалайша әмір болып табылмақ?!

Уа, мұсылмандар! Сендерге келтірілетін кейбір жанама дәлелдерге алданбаңдар, өйткені олар ғалымдардың жалпы түсініктері мен пікірлерінің мәтіндерінен жұлып алынған үзінділер ғана!

Шейх Ахмад ән-Нажми  былай деген: “Әмірлікке келер болсақ, ол сапардан және мемлекеттен өзге басқа жағдайда шариғат тарапынан бекітілмеген, әрі бұл елде мұсылмандардың әмірінен басқа кімді болсын әмір етіп сайлауға рұқсат етілмейді! Ал «Әмірлік сапар мен мемлекетте ғана емес, өзге жағдайларда да рұқсат етілген!» деп айтатындарға келер болсақ, олар дәлел келтірсін, алайда олар оны таба алмайды!” Қз.: «әл-Маурид» 195.

Алайда “имаратуль-идария” рұқсат етіледі, бұл «әкімшілік басқару» дегенді білдіреді, мысалы, мектептің, компанияның немесе қандай да бір мекеменің директоры. Шейх әл-Әлбаниге: “Бірнеше бала бір үйде тұрады, олар өздерінің арасынан біреуін үлкені немесе әмірі етіп сайлап алуына болады ма?», — деген сұрақ қойылды.  Шейх әл-Әлбани  былай деген: “Болады, егер ол оларға көмектесетін адам болса; егер олар оған ант бермейтін болса және білім иесі ретінде сұрақтарымен жүгінбейтін болса”.

“Ал оны әмір деп атауға болады ма?” деген сұраққа ол: “ «Әмір» деген сөзді қолданбау керек, мұның ізінен осы терминді бұрыс түсіну жалғаспауы үшін”, — деп жауап берді. Тыңдаңыз: “Сильсиләту худа уа-ннур” № 224.

Ал мұсылмандардың әмірінің бұйрықтарына келер болсақ, егер олар тыйым салынған болмаса, онда оларды орындау уәжіп (міндетті) болады, бұл аға (үлкен) ретінде сайланған немесе бастық болып табылатын адамның айтқандарын орындаудан айырықша, өйткені оларға бағыну уәжіп емес, әрі мойынсұнбау күнә болмайды!

7. Ант беру туралы

Әмірлік туралы жоғарыда айтылғанның барлығы жоғарыда аталған осындай партиялар мен жамағаттардың арасында кең таралған ант беруге де қатысты. Олар осы мәселеде тереңдеп кеткені соншалықты – осы антты тек әмірсымақтың өзіне ғана емес, оның жергілікті тағайындаған әкімсымақтарына да беру керек деп есептейді.  Олардый дәйегі мына хадис: «Кім ант бермеген күйде өлсе, жәхилиет өлімімен өлген болады». Муслим 3/240.

Ал шын мәнінде бұл ант тек халифаға немесе мұсылман мемлекетінің әміріне ғана беріледі. Шейх әл-Әлбани  былай деген: “Хадистерде айтылатын ант мұсылмандардың халифасына қатысты екенін, бірақ бұл қандай да бір партия мен сектаның жетекшісіне ант беретін әртүрлі ағымдардың істеп жүргеніндей емес екенін біл!  Міне осы — Құран тыйым салған  бөліну мен бытыраңқылықтың нағыз өзі!” Қз.: “әс-Сильсилә әс-Сахиха” 2/677.

Шейх Бакр Абу Зайд та “Хукмуль-интимада”  былай деген: “Мұсылман әміріне емес (басқаға) берілген кез келген анттың шариғатта ешқандай негізі жоқ!”

Үмметіміздің саләфтарынан мұсылмандардың әмірлерінен басқа кімге болсын ант беру туралы келмеген. Ал керісін айтатын адам дәлел келтірсін!

8. Кәпірлердің елдердерінде тұратын мұсылмандарға не рұқсат етіледі?

Кәпірлердің елдерінде өмір сүретін мұсылмандар қандай да бір маңызды мәселелер бойынша ғалымдарға жүгініп, олардың айтқандарына ілесуі қажет. Олар дін істерінде бір-біріне көмектесуі керек және бірге болуы қажет, бұл туралы Аллаһ Тағала: «Әй, иман келтіргендер! Аллаһтан қорқыңдар әрі шыншылдармен бірге болыңдар!» (әт-Тауба 9: 119), — деп бұйырғанындай. Аллаһ сондай-ақ былай деген: «Біріңе бірің жақсылық пен тақуалықта көмектесіңдер де, күнә мен жауласуда көмектеспеңдер» (әл-Мәидә 5: 2).

Ал олардың әмір сайлауына келер болсақ, бұл сұраққа шейх Ибн ‘Усаймин тамаша жауап берді! Оған: “Кәпірлердің жерінде өмір сүріп жатып әмір сайлауға болады ма?», — деген сұрақ қойылды.

Ол былай деп жауап берді: “Егер ол адамдар оған өз мәселелерімен жүгінетін адам болса, онда мұның еш жамандығы жоқ. Бірақ бұл маңызды жалпы мәселелер (умуруль-‘амма) болса, онда болмайды. Егер олар өздеріне осы кәпір елінің көлеңкесінде бола тұра, осы мемлекетпен жауласуға түсіп, шариғатты іске асыратын әмірді сайлайтын болса, онда бұл рұқсат етілмейді, өйткені ол өзін опат етуге тастайды! Алайда егер ол мұсылмандардың мәселелерін шешсе, мұндайдың еш жамандығы жоқ, мысалы, олар сайлайтын муфти”. Қз.: «Шарху сиясати-шшар’ия» 465.

 9. Кейбір жамағаттардың опат етуші адасушылықтары

 Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай деген: «Сендердің істерің бір адамның айналасында біртұтас болған тұста біреу келіп, сендерді қақ айыруды және жамағаттарыңды бөлуді қаласа, оның басын шауып тастаңдар!» Муслим 3/1479.

Кейбір мұсылмандар тантыққа жеткені соншалықты – олар бұл хадисті өздерінің тобының  ыңғайына бұрмалап, өздеріне қайшы келетін кез келген адамды осы хадистің үкіміне түсіріп, әрі «оны өлтіруге болады, тіпті ол мұсылман болса да» деп есептейді!!! Алайда іс жүзінде бұл жерде мұсылмандардың халифасы туралы сөз болуда, бұл туралы ғалымдар айтқандарындай. Имам ән-Науауи  былай деген: “Бұл хадисте әмірге (мемлекет басшысына) қарсы шығып, мұсылмандарды бөлгісі келген адамды өлтіру туралы бұйрық бар, әрі ол ескертуден кейін тоқтамаса, оны өлтіру керек». Қз.: “Шарху «Сахихи» Муслим” 12/241.

Имам әс-Сан’ани да  былай деген: “(Пайғамбардың) бұл сөздері төңірегіне мұсылмандар жиналған әмірге (мемлекет басшысына) қарсы шыққанды өлтіруге рұқсат етілетініне нұсқайды, Аллаһтың құлдарын зияннан құтқару үшін”. Қз.: “Субулю-с-Саләм” 3/506.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)  былай деген: «Үш жағдайдан басқа кезде мұсылманның қанын төгуге рұқсат етілмейді: зинақорлық жасаған үйленген адамды өлім жазасымен жазалау кезінде; өмір үшін өмірді алған кезде; және біреу дінінен шығып жама’аны тастап шыққан кезде». Әл-Бухари 6878, Муслим 1676.

Басқа бір елге өмір сүру үшін көшіп барған мұсылманды осы хадистің негізінде, ол олардың жамағатынан бөлініп шыққандығын сылтауратып, өлтіргісі келген жағдай да болған! Бұл да терең адасушылық, өйткені хадисте сөз діннен шыққан адам немесе мұсылмандарға және олардың әміріне қарсы шыққан адам туралы болуда! Имам ән-Науауи  былай деген: “ «Дінінен шығып жама’аны тастап шыққан» деген сөздер Исламнан ауытқыған әрбір діннен шыққан адамға қатысты, әрі егер ол Исламға қайта оралмаса, оны өлтіру уәжіп (міндетті болады). Ғалымдар сондай-ақ бұл діндегі жаңалықтың немесе (қарулы) бүліктің немесе тағы да бір нәрсенің көмегімен жамағатқа қарсы шыққанның әрбіріне қатысты деген. Әрі бұл сондай-ақ хауариждерге де қатысты”.[9] Қз.: “Шарху «Сахихи» Муслим” 11/165.

Қандай да бір ғалым немесе білім талап етуші мұндай топтардың адасушылықтарын атап айтса немесе оларға нұсқаса, олардың жетекшілері оны бұзақы-пасық деп атап, ол  жама’аны теріске шығарады деп айыптай бастайды.  Олар тіршілік көзін тек жамағатта ғана көретін өз қарамағындағыларға «әлгілер жама’аны теріске шығарады» деп айтады, әрі осы бейхабар мұсылмандар көптеген хадистерде, соның ішінде орыс (қазақ) тіліне аударылған әдебиеттерде жама’а туралы жиі айтылатындығын біле тұра, қалайша оны теріске шығаруға болады деп аң-таң болып абдырап таңданып,  олардан өздерін шеттете бастайды.  Ал шындығында ешкім жама’аны теріске шығарып жатқан жоқ, бірақ жамағаттың осындай бұрмаланған түсінуін теріске шығарып сөгуде, міне бар болғаны осы-ақ!

Тұжырым

Жоғарыда баяндалғаннан мынандай қорытынды шығады:

1.         Бүкіл ислам үмметі – міне осы жамағат, ал одан ауытқығандардың барлығы жамағатқа ешқандай қатысы жоқ!

2.         Әл-жама’а – бұл Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларының ұстанғаны, әрі әл-жама’а – бұл Аллаһ Тағаланың дінін баршадан жақсы білетін ғалымдардан ұстану дегенді білдіреді, өйткені Аллаһ Тағаланың өзі түсінбеушілік туындаған кезде оларға жүгінуді бұйырып: «Егер өздерің білмесеңдер, білім иелерінен сұраңдар» (ән-Нахль 16: 43), — деп бұйырған адамдар дәл солар.

3.         Біз айтып кеткеніміздей, сахабалардың түсінуіндегі Құран мен Сүннетке ілескен және түсінбеушіліктер туындаған кезде не істеуді және қалай істеуді  өздері шеше салмай, ғалымдарға жүгінетін барша мұсылмандар – міне солар жамағатқа ілеседі, тіпті егер әртүрлі мемлекеттерде өмір сүріп жатса да!

4.         Жама’аттың болуы үшін әмірдің болуы шарт емес!

5.         Ал әмір тек мемлекетте және сапарда ғана болуы мүмкін (осы әмірлік әкімшілік басқарумен ғана шектелу шартымен, бұл туралы жоғарыда айтылғандай)!

6.         Ислам жерінде өмір сүретін адамдар мұсылман әмірінің (мемлекет басшысының) көлеңкесінде кімді болсын әмір етіп сайлап алуға құқықты емес!

7.         Кәпір елдерінде өмір сүретіндерге келер болсақ, олар өздерінің біреуін жауапты етіп сайлап алуына болады, егер осыған деген қажеттілік және мұсылмандар үшін пайда болса. Бірақ ол дінді білуі, өзін және сол жерде өмір сүретін мұсылмандарды кәпірлер тарапынан қауіпке салатын мәселелерге араласпауы шартымен! Өкішінке орай, қазіргі кезде көп жағдайда осыған керісінше болуда! Сондай-ақ ол бұйрықтар бермеуге, бір нәрселерге тыйым салмауға, ант беруді талап етпеуге т.с.с. тиісті.  Алайда ол ары кетсе насихат бере алады, ал адамдар оған құлақ асады ма, әлде жоқ па – бұған ол жауапты емес, бұл туралы Аллаһ Тағала Өзінің Пайғамбарына (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Ал егер олар бет бұрса, онда саған уахиді жеткізу ғана жүктелген» (Әли Имран 3: 20), — деп айтқанындай. Мұндай адам ол жерде мұсылмандардың талақ, сауда, фиқх секілді т.с.с. мәселелерін шешетін адам сияқты.

Қорытынды

Біз барлық мұсылмандарды дінді дұрыс түсінуге және оның негіздеріне шақырамыз. Уа, мұсылмандар! Ешкім және адамдардың арасындағы ешқандай бедел мен атақ иесі оған соқыр түрде ілесуге және оның сөздерін сөзсіз қабылдауға лайықты емес! Ибн ‘Аббас  былай деген: “Пайғамбардан (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өзге сөздері бұлтартпай қабылдануы қажет ешбір адам жоқ!» әт-Табарани “әл-Кәбирде” 11/229. Иснады жақсы (хасан).

Имам Ахмад былай деп айтатын: “Дініңді адамдардың ешқайсысынан соқыр түрде қабылдама! Пайғамбардан (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабаларынан, ал содан соң табиғиндерден келгенді ал”. Қз.: “әл-Масаиль Аби Дауд” 1793.

Дәлел талап етпей соқыр түрде білім алатындар туралы имам әш-Шафи’и былай деп тамаша айтқан: “Кім дәлелсіз білім талап етсе, сол түнделетіп отын жинайтын, отынға қоса оны шағып алатын жыланды да ұстап алған адам секілді!“ әл-Байхақи “әл- Мәдхальда” 1/211.

Өз діндеріңізді алатын адамға қараңыздар! Мухаммад ибн Сирин былай дейтін: “Ақиқатында, бұл білімдер – дін; ендеше діндеріңді кімнен алып жатқандарыңа қараңдар!” Муслим 1/23.

Араб тілін немесе діннің қарапайым негіздерін білетін кез келген адам мұсылмандардың әлемдік мәселелерін шешуге құзырлы бола бермейді! Әрі араб елінде бес, не он жыл өмір сүрген кез келген адам да ғалым болып табыла бермейді! Ол туралы басқа ғалымдар оның ғалым екендігін айтқан адам ғана ғалым болып табылады.  Имам әш-Шатыби  былай деген: “Ғалымдар «ғалым» деп танымаған ғалым, басқа ғалымдар ол туралы: «Ол – ғалым», — деп куәлік бермейінше, ғалым болып табылмайды!” Қз.: “әл-И’тисам” 2/738.

Имам Абу Шама былай деп ақиқатты айтты: “Көп жағдайда адамдар белгілі бір адамды білім иесі және тақуа деп санай бастағандықтарынан (ал ол ондай болып табылмаса) бидғаттарға түседі. Және мұндай адамдар оның сөздері мен амалдарына (үлгі ретінде) қарай бастайды. Олар осы нәрселерде оның соңынан ілеседі де, сөйтіп өз істерін күйреуге алып келеді!” Қз.: “әл-Ма’рифа уа-ттарих” 1/670.

Имам әш-Шатыби былай деді: “Адамдардың қиыншылдықтары өздері ғалым деп санайтын надандардың себебінен орын алады”. Қз.: “әл-И’тисам” 1/145.

Имам әл-Ауза’и былай дейтін: “Саләфтардың іздерінен ілес, тіпті адамдардың барлығы сенен бас тартса да. Және адамдардың пікірлерінен сақ бол, тіпті олар пікірлерін өз сөздерімен әдемі етіп көрсетсе де”. Қз.: “әш-Шари’а” 1/193.

Абу әд-Дарда, Ибн Мас’уд және Убай ибн Қа’б (Аллаһ оларға разы болсын)  былай деген: “Аз болса да, бірақ Сүннетке сәйкес іс істеу, дінге жаңалық енгізуде ыждағат танытудан жақсырақ”. Әд-Дарими 1/72, әл-Байхақи 3/19, Ибн Наср 102, Ибн Батта 232. Иснады сахих.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Сендер менен кейін ұлы келіспеушіліктерге түсесіңдер», — деп айтатын. ‘Абдур-Раззақ 20818, әт-Табарани “әл-Кәбирде” 3/146. Хафиз әл-Хайсами “Мажму’у-ззауаидте” 5/7,  бұл хадистің барлық жеткізушілері «Сахихта» аталатынын айтқан, ал шейх әл-Әлбани хадисті сахих деген.

Әрі Пайғамбардың өзі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) құтылатындарға нұсқап, осы топтың ерекшеленетін сипаттарын атап:  «Бұл — әл-жама’а, — немесе: — Бұл – мен және менің сахабаларымның ұстанғанын ұстанатындар!», — деп айтқан.

Үмметіміздің алғашқы буындарынан да, кейінгі ұрпақтардан да шыққан имамдарының ақидасында жама’а нені білдіретіні – міне осы. Бұл жай ғана Құран мен Сүннетке ілесу емес, бұл Құран мен Сүннетке оларды сахабалар (саләфтар) қалай түсінген болса, дәл солай ілесу! Міне сондықтан да біз барша мұсылмандарды жамағат құру, әмір сайлау, ант беру, бағыну, сондай-ақ діннің басқа да барлық мәселелерінде үмметіміздің саләфтарының ұстанған түсінігіне қайтуға және Құран мен Сүннеттің мәтіндерін өзінше түсінумен шектелмеуге шақырамыз!

Уа, мұсылмандар! Кіші адасушылық үлкен адасушылыққа айналатынын біліңіздер! ‘Амр ибн Саләма баяндаған оқиғаны еске алыңдар: “Әркез таң намазынан бұрын біз ‘Абдуллаһ ибн Мас’удтың есігінің алдында, онымен бірге мешітке бару үшін, оны күтіп отыратынбыз. Бірде Абу Муса әл-Аш’ари келді де: “Абу ‘Абдур-Рахман шығып қойды ма?”, — деп сұрады. Біз: “Жоқ”, — деп жауап бердік. Сонда ол отырды да, ол үйінен шыққанға дейін күтті. Ал ол шыққан кезде, біз барлығымыз оған жақындадық, әрі Абу Муса  былай деді: “Уа, Абу ‘Абдуррахман, мен қазір ғана мешітте өзіме ұнамайтын бір нәрсе көрдім, бірақ Аллаһқа шүкір, игіліктен басқа еш нәрсе көрмедім», — деді.  Ибн Мас‘уд: “Не ол?” – деді.  Абу Муса оған: “Егер барсаң, оны өзің де көрерсің. Ал мен мешітте шағын шеңберлер құрып алып отырған адамдарды көрдім, олардың әрқайсысының ортасында өзінің айналасындағыларына: «Осынша рет «Субхан-Аллаһ» деп айтыңдар, “Әлхамду ли-Лләһ” деп осынша рет айтыңдар, “Аллаһу Әкбар” деп осынша рет айтыңдар», — деп айтып отырған  бір адамнан отыр. Және әрбір отырған адамның алдында ол тасбих, такбир және тахмид[10] сөздерін айтқанда шерткілеп отыратын майда тастары бар», — деп жауап берді. Ибн Мас‘уд: “Сен оларға не айттың?»,  — деп сұрады. Абу Муса: “Мен алдымен сенің пікіріңді білгім келді”, — деді[11]. Ибн Мас‘уд Абу Мусаға: “Сонда сен оларға сөгіс білдірмедің бе? Оларға мұнысының орнына өздерінің күналарын санауды бұйырып, ал олардың ізгі істеріне келер болсақ, олардың ешбірі есептелмей қалмайтынына кепілдік беруің керек еді. Сен оларға осыны айтпадың ба?!», — деді.

Содан соң біз онымен мешітке бет алдық, әрі ол осындай үйірмелердің біріне жақындап келіп тоқтап, сол жердегі адамдардан: “Сендер немен айналысып отырсыңдар?», — деп сұрады. Олар: “Уа, Абу ‘Абдур-Рахман, осы тастар арқылы біз “Аллаху Әкбар”, “Лә иләһә иллә-Ллаһ”, “Субхана Аллаһ” және “Әл-хамду ли-Лләһ” сөздерін қанша рет айтқанымызды санаймыз», — деп жауап берді. Ибн Мас’уд  сонда: “Мұның орнына күналарыңды санағандарың жақсырақ болар еді, ал ізгі істеріңе келер болсақ, олардың ешбірі есептелмей қалмайтынына кепілдік беремін. Қасірет сендерге! Уа, Мухаммадтың үмметі! Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сахабалары әлі сендердің араларыңда, оның киіп жүрген киімі әлі тозып үлгермеді, ал сендер қалай опат болуға қарай тез ұмтылдыңдар?! Жаным Қолында болғанмен (Аллаһпен) ант етемін, не сендер Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) дінінен басқа туралау дін алып келдіңдер, не адасушылықтың есігін ашудасыңдар!», — деді.  

Ал олар сонда былай деп айтты: “Уа, Абу ‘Абдуррахман, біз игіліктен басқа еш нәрсе қаламадық”[12] Сонда ол: “Бірақ  игілікті қалағандардың қаншасы оған жете алмайды! Ақиқатында Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бізге: «Құранды оқитын адамдар пайда болады, бірақ ол олардың кеңірдектерінен төмен түспейді», — деп айтатын, Аллаһпен ант етемін, білмеймін, бірақ сендердің көбің солар шығарсыңдар!”.  Кейін Ибн Мас’уд олардың қасынан кетті. ‘Амр ибн Саләма  былай деген: “Және біз олардың көбін Нахрауан шайқасы күні бізге қарсы (хауариждер жағында) соғысып жатқанын көрдік».   Әд-Дарими 1/68, әт-Табарани 8628. Шейх әл-Әлбани иснадын сахих деді.

Имам әл-Барбахари: “Амалдардағы кіші бидғаттардан сақтаныңдар, өйткені, ақиқатында, кіші бидғат үлкен болғанша ұлғайып-өседі! Өйткені бұл үмметке енгізілген әрбір бидғат өзінің алғашында кішкентай және ақиқатқа ұқсас еді, әрі осы бидғаттқа кірген адам азғырылып, кейін одан шыға алмай қалды. Сөйтіп бұл бидғат үлкен болды және олар ұстанатын дінге айналды», — деп ақиқатты айтты.  Қз.: “Шарху-с-Сунна” 61.

Мухаммад ибн Сирин  былай деген: “Қайсы адам бидғат істемесін, нәтиже оның Сүннеттен айрылуы болады»[13]. Әд-Дарими 208.

Аллаһ Тағала былай деп айтты: «Ал біреу өзіне тура жол айқындалғаннан кейін Елшіге қарсы шықса, сондай-ақ мүміндердің жолынан басқа жол іздесе, оны бұрылған жағына бұрамыз да, Тозаққа саламыз. Ол нендей жаман орын!» (ән-Ниса 4: 115).

Бұл аятта Аллаһ Тағала Пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабаларына ілесу барлық істерде болуы қажеттігіне нұсқаған, әрі оларға ілесуді белгілі бір мәселемен немесе ғибадаттың түрімен шектемеген.

Ұлы Аллаһ сондай-ақ  былай деген: «Мухажирлер мен ансарлардан болған алғашқы иман келтіргендерден және жақсылықта оларға ергендерден Аллаһ разы болды. Әрі олар да Аллаһтан разы болды. Сондай-ақ Аллаһ олар үшін мәңгі қалатын, астарынан өзендер ағатын Жәннат бақтарын әзірледі. Міне осы – ұлы жетістік!» (әт-Тауба 9: 100).

Бұл жерде Аллаһ мухажирлер мен ансарларға және олардың жолына қатаң түрде ілесетіндерге ғана разы екендігін атап айтты!

 Әрі соңында әлемдердің Раббысы —  Аллаһқа мақтау айтамыз! Пайғамбарымыз Мухаммадқа, оның отбасына, сахабаларына және олардың жолына ілескендердің барлығына Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын!