Қандай ақыл-парасат пен дін терактілерді жихад деп атай алады?! Уа, жастар, естеріңді жиыңдар!

[1] Шейх Абдуль-Мухсин әл-Аббад – Мәдина қаласының атақты мухаддис ғалымы, Аллаһ оған есендік берсін.

Хижра бойынша 1353 жылы рамазан айында Зәлфа қаласында туылды. Қазіргі таңда 75 жаста. Ол ерте жасынан бастап атақты ғалымдардан білім алды. Шейх әл-Аббад оқыған ғалымдардың арасында шейх Мухаммад ибн Ибрахим Әли Шейх, шейх Ибн Баз, Мухаммад Амин әш-Шанқити, Абдуллаһ әл-Мани’, Абдуллаһ әл-Ғайс т.б. бар. Ол — ахлю-Сунна уәл жама’аның манхажы мен ақидасына арналған көптеген атақты еңбектердің авторы. Оның шәкірттерінің арасында шейх Уасыю-Ллаһ Аббас, шейх Салих әс-Сухайми, шейх Ибрахим Рухайли, өзінің баласы шейх Абдур-Раззақ әл-Бадр сынды т.б атақты ғалымдар бар. Шейх Абдуль-Мухсин әл-Аббад қазіргі заман ахлю-Сунна ғалымдарының арасында өзінің білімділігімен танымал. Оны шейх Ибн Баз жиі мақтайтын. Әл-Аббадтың өзі де одан білім мен жастары бойынша озған ғалымдарға деген ілтипатымен танылған, және ол  шейх Хамад әл-Ансаримен және шейх Мухаммад Насыруддин әл-Әлбанимен жылы қарым-қатынаста болған.

[2] Шейх айтып жатқан нәрсеге біз күнде куә болудамыз. Мұсылмандардың арасында шариғаттың қандай да бір бұйрықтарын елемейтіндер немесе оларға немқұрайлы қарайтындар қаншама?! Олардың арасында, мысалы: «Сақал қоюдың еш қажеті жоқ, ең бастысы адам өз жүрегінде салиқалы болса болды», — деп айтатындарды кездестіруге болады. Басқалары доктор Қардауи сияқты, Исламдағы достық пен қатысы жоқтық (әл-уәлә уәл-бара) ұстанымын және шабуыл жихадын жоққа шығарады. Үшіншілері дүние пайдасы мен жұмсақ орындары үшін әмірлерге жағымпазданып, Исламның ұстанымдарын бұрмалайды. Сондай-ақ бір-біріне бөтен болған мұсылман ерлер мен әйелдер, тыйымдарға қарамастан, бірігіп кештер мен дастархандар ұйымдастырып, тіпті өзара қол алысып жүргендерін немесе мұндай қылықта ешбір айып көрместен, мұсылман әйелдің махрамсыз басқа елге сапарға аттанып жүргенін көрудеміз. Және осындай мысалдар өте көп.

Ал басқа жағынан біз осыған қарама-қайшы болған басқаша шектен шығуды көре аламыз. Мысалы, мұсылмандардың  өздерінің дінге деген қызғаныш сезімдерін сылтаулатып, адамдардың барлығын қатарынан күпірлікте айыптап жүргендерін көруге болады.    Бұл жөнінде шейх Ибн ‘Усаймин: “Біздің кезімізде өздерін діннің қатарына жатқызып, діни қызғанышсымаққа негізделіп, Аллаһ пен Оның Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) күпірлікте айыптамаған адамдарды күпірлікте айыптап жүргендерді кездестіруге болады!”. Қз.: “Шарх әл-Қауа‘ид әл-мусля” 77.

Міне осы ұстаныммен олар ислам елдерінің әмірлерін күпірлікте айыптап, ал сол елдердің өздерін кәпірлердің жерлері деп үкім шығаруға асығады. Шейх Салих әл-Фаузан былай дейтін: “Кім мұсылмандардың барлық әмірлерін күпірлікте айыптаса және оларға қарсы шығуға шақырса, сол – хауариж!” Тыңдаңыз: “Шарх Науақидуль-Ислям”.

Жас мұсылман жігіттер мен мұсылман қыз-келіншектердің өз ата-аналарын күпірлікте айыптап жатқандарын да көруге болады, ал егер ата-аналары шариғат бойынша шынымен сондай болса да, қалайша олар ата-анасына қатысты дұшпандық көрсетіп, артық кететеді екен?! Өйткені тіпті кәпір ата-аналар туралы Аллаһ Тағала: «Маған және әке-шешеңе шүкір ет. Қайтар орның — Мен жақ. Егер екеуі білмеген нәрсеңді Маған ортақ қосуға зорласа, оларға бағынба! Олармен дүниеде жақсылықпен жолдас бол!» (Луқман 31: 15), — деп бұйырады.

Тіпті ата-аналар баласына ширк жасатуға талпыныс танытса да, Аллаһ оларға мұндай ұлы күнә жасау мәселесінде бағынбауды бұйырады, бірақ бәрібір оларға ізгі қарым-қатынас жасауды әмір етеді! Ал өз балаларын ширк жасауға мәжбүрлемейтін ата-аналар туралы не айтуға болады, алайда балалары олармен туысқандық қатынасты үзіп, тіпті оларды асырауды міндетті емес деп есептейді?! Имам әл-Хаттаби былай дейтін: “Мұсылман ұл бала өз ата-анасын, тіпті олар кәпір болса да, асырауға міндетті”. Қз.: “Фатхуль-Бари” 5/234.

Шейх Ибн әл-Қайим: «Туысқандық байланысты үзуші Жәннатқа кірмейді», – деген хадисті келтіріп: “Туысқандық байланысты ұстап тұру міндетті болып табылады, тіпті кәпірлермен де”, — деген. Қз.: “Ахкаму аһли-ззимма” 2/317.

Сондай-ақ ғалымдарды, олардың айтқандары өздерінің қалауларына сәйкес келмейтіндіктен, екіжүзділікке айыптап жатқандарды көруге болады. Өз негізінде халал болған нәрселердің көбін харам етіп жүргендерді де, сондай-ақ білімдері жеткіліксіз және құзырсыз адамдардың Ислам үмметінің көкейтесті мәселелерін талқылап, шешуге кірісіп жүргендерін де көре аламыз. Бір әйелдердің басқа әйелдерді әкелерінен де, күйеулерінен де сұрамай жихадқа шығуға шақырып жүргендерін де көрудеміз.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деп ақиқатты айтты: «Ақиқатында, адамдар үшін сондай бір, өтірікшілерге сеніп, шыншылдарға сенуді қоятын; қиянатшылдарға аманат тапсырып, сенімге лайықты адамдар жайлы «опасыз ба» деп күдіктенетін; және сөз рууайбидаларға берілетін замандар келеді». Одан: “Рууайбида деген кім?” – деп сұрағанда, ол: «Жаппай адамдарға қатысты мәселелер туралы сөйлейтін ақымақ!» — деді. Ахмад 2/291, Ибн Мажжаһ 4036. Хафиз Ибн Хажжар, хафиз Ибн Касир, шейх Ахмад Шакир және шейх әл-Әлбани хадисті сахих деді.

Өзгенің мал-мүлкінің қалайша опасыздықпен тартып алынып жатқанын, ал онымен қоса тыйым салынған қанның төгілуіне жол беріліп жатқанын да көруге болады. Абу Қатада Филистыни сияқты біреудің адам өлтіруді, оның ішінде әйелдер мен балаларды өлтіруді рұқсат етіп жатқанын көрудеміз. Алайда мұндай нәрсе ақиқаттан алыс, Аллаһтың да, Аллаһтың Елшісінің де (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл шектен шығушылыққа салынған адамдардың оларға қыстырып қойған нәрселеріне еш қатысы жоқ. Аллаһ Тағала былай деп айтады: «Өздеріңе қарсы соғысқандармен Аллаһ жолында соғысыңдар, бірақ  рұқсат етілгеннің шегінен шықпаңдар. Негізінен, Аллаһ шектен шығушыларды жақсы көрмейді» (әл-Бақара 2: 190).

Ибн Аббас Аллаһ Тағаланың осы сөздеріне түсіндірме беріп, былай деді: “Әйелдерді, балаларды, қарттарды және сендерге бейбітшілікпен бет бұрып, өздеріңмен соғыспайтындарды өлтірмеңдер! Ал егер осыны істесеңдер, онда сендер – шектен шығушыларсыңдар!” “Тафсир әт-Табари” 2546.

Имам ән-Науауи былай деді: “Кәпірлердің әйелдері мен балаларын, егер олар шайқасуға қатыспайтын болса, өлтіруге тыйым салынғандығы туралы ғалымдар бірауызды келісімде!” “Шарх Сахих Муслим” 11/292.

Имам Ибн Рушд: “Әйелдер мен балаларды, егер олар соғыспайтын болса, өлтіруге болмайтындығы жөнінде мұсылмандардың ішінде келіспеушіліктер жоқ ”, — деді.  “Бидаятуль-мужтахид” 1/386.

Өкінішке орай, біздің кезіміздегі көптеген мұсылман түсіп жатқан шектен шығушылықтардың мысалдары өте көп.

Шейх Ибн әл-Қайим шайтанның айлаларының түрлерін атап өтіп, былай деп жазған: “Кейбір ізгі саләфтар былай дейтін: «Аллаһтан қандай бұйрық келмесін, міндетті түрде шайтан осыған ықпал етудің екі тетігіне ие болады: не босаңсу мен немқұрайлылық, не шектен шығушылық пен нысапсыздық. Және ол осы екі жағдайдың біреуімен үстем болуын тоқтатпайды». Адамдардың көпшілігі, санаулысынан басқа, бұл екі халдың бірінде: не немқұрайлылықта, не артық кетуде болады. Және кейбіреулері ғана Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және оның сахабалары жүрген тура жолда бекем тұрады!” Қз.: “Иғасату-лляхфан” 1/116.

Біз Аллаһ Тағаладан бізді шектен шығушылықтардан сақтап, тура жолда нық тұрушылардан етсін деп тілейміз!

Сондай-ақ Ибн әл-Қайим былай деп жазған: “Адамдамдардың көпшілігі Аллаһқа Ол тыйым салған нәрселері арқылы ғибадат етіп, мұнысы мойынсұну және жақындау екендігіне нық сенеді. Және мұндай адамның жағдайы, өзінің істеп жатқаны күнә екендігін түсінетін адамның жағдайынан жаман!” Қз.: “Иғасату-лляхфан” 2/181.

[3] Әбу Ғалиб (адамдар) Абу Умамадан: “Бұл аятта аталғандар кімдер?”, – деп сұрағанда, ол: «Олар – хауариждер!» — деп жауап бергенін баяндаған. Ибн Наср «әс-Сунна» 55. Иснады хасан.

[4] Хауариждердің сипаттарының бірі қиянятшылдық еді және әлі де солай. Олар мұсылмандарды өлтіруде еш қиындық көрмейді және осы себептен Али Ибн Аббас үшін қорықты. Шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай дейтін: “Хауариждер мұсылмандар үшін яхудилер мен христиандардан да жаман. Олар өздерімен келіспейтін мұсылмандарды өлтіруде күш-жігерлерін танытады. Олар мұсылмандардың қанын төгуді, олардың мал-мүлкін тартып алуды, олардың балаларын өлтіруді және оларды күпірлікте айыптауды рұқсат етеді!” Қз.: “Минхажу-Ссунна” 5/248.

[5] Сүннетке жүгінбей Құранды толық түсіну мүмкін емес, өйткені егер Құранның өзі ғана жеткілікті болатын болса, Аллаһ Тағала Өзінің Елшісіне (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оны (Құранды) түсіндіруді бұйырып, балай деп айтпас еді: «Саған да адамдар үшін түсірілгенді түсіндірерсің деп, Құранды түсірдік». (ән-Нахль 16: 44). Құранды түсінудегі Сүннетті елемеудің дәл өзі көптеген секталардың адасуларына себепші болды. Әбу Надра, олар Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) хадистерін айтып жатқан сахаба — Имран ибн Хусайнмен бірге болғанда, бір адам өзінің наразылығын білдіріп: «Одан да бізге Аллаһтың Кітабы туралы айтқаның жақсы болар еді», — деп айтқанын баяндайды. Сонда Имран ашуланды да: «Ақиқатында, сен – ақымақсың! Аллаһ Құранда зекетті атап өтті, ал онда екі жүз дирхамнан бес дирхам төлеу керек егендігі қайда көрсетілген?! Намазды атап өтті, ал бесін намазы төрт ракағаттан тұрады деген нұсқау қайда?! Қағбаны айналуды (тауафты) атап өтті, ал айналу саны –  жетеу деген нұсқау қайда?! Ақиқатында, мұның барлығын Сүннет тәпсірлеп түсіндіреді!» — деді.” әл-Ажжурри “әш-Шари’а” 104. Иснады  сахих.

[6] Адамдарды бірінші кезекте олардың сенімдері бойынша бағалау керек, ал қалған құндылықтар кейіннен. Егер де адамдарды олардың беріліп салынған құлшылықтарына қарай бағалау керек болғанда, онда хауариждердің дәрежесін сахабалардың дәрежесінен де жоғары қоюға тура келер еді, өйткені Аллаһтың Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Ақиқатында, сендердің намаздарың, олардың намаздарымен салыстырғанда, және сендердің оразаларың, олардың оразаларымен салыстырғанда, өздеріңе түкке тұрғысыз болып көрінетін болады». Муслим 1064. Алайда іс жүзінде бәрі басқаша. Өйткені хауариждер алғашқы бүліктің және мұсылмандардың бөлінуінің себепшісі болды. Ақиқатында, дұрыс сенімнің ізінен ізгі амалдар жалғасады. Және дәл осы сипат ахлю-Суннаның шынайы мұсылмандарын әртүрлі ағымдар мен жамағаттардан ерекшелейді.

[7] Бұл – хауариждердің сипаттарының бірі – өздерін ғалымдарға мұқтаж емес деп есептеу және олардың маңызын кеміту.

[8] Зиммий – мұсылман жерлерінде өмір сүретін және жизия (салық) төлейтін кәпір. Жизия балалардан, әйелдерден, қарттардан, еш нәрсесі жоқ кедейлерден, ақыл-есінен айырылғандардан және ауру адамдардан алынбайды. Қз.: “Ахкаму аһли-зимма” 1/43-51, Ибн әл-Қайим.

[9] Хауариждер оларды бұзатын жағдайда, Али ибн Абу Талиб олармен соғысатындығын білдірген шарттарға  назар аударыңыздар! Ал біздің уақытымызда көптеген мұсылмандар жердің түкпір-түкпірлерінде жихадтың атымен дәл осыларды істеп жүр емес пе?! Мұсылмандар мұсылмандардың өздерін, әйелдерді, балаларды және қауіпсіздік кепілдігін алып, мұсылмандардың жеріне кірген кәпірлерді өлтіріп жүр емес пе; немесе бұл рұқсат етілген деп, кәпірлердің мал-мүлкін тартып алып жүр емес пе?! Мұның барлығының жихадқа еш қатысы жоқ, ал Аллаһ және Оның Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) мұндай бұзақылықтан алшақ.

Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Кім муахадты (мұсылмандармен келісім-шартта болған кәпірді) өлтірсе, Жәннаттың хош иісін де сезбейді, ал оның аңқыған иісі қырық жылдық жол қашықтықтан сезіледі». әл-Бухари 2995.

Ибн Хажжар былай деп жазған: «Хадисте мұсылмандармен келісім-шарты бар кәпір туралы сөз болуда, мейлі ол – жизия төлеу, әмірмен бітім, немесе мұсылман адам тарапынан берілген қауіпсіздік кепілдігі (аман) болсын». Қз.: “Фатхуль-Бари” 12/259.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), сондай-ақ былай деді: «Ақиқатында, адамға қауіпсіздік кепілдігін беріп, кейін оны өлтіргенге, тіпті өлтірілген – кәпір болса да, менің қатысым болмайды!» Ахмад 5/223. Ибн Мажжаһ 2/896. Хадистің сахихтығын хафиз әл-Бусайри және шейх әл-Әлбани растаған.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай деді: “Қауіпсіздік кепілдігін кез келген кәпірге беруге болады және мұны кез келген мұсылман істей алады!” Қз.: “Саримуль-мәслюль” 95. Сондай-ақ мұсылман әйел де  қауіпсіздік кепілдігін бере алады. Мұсылмандар Меккені алғаннан кейін Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оның тұрғындарын өлтіруге және олардан өш алуға тыйым салды, мұсылмандарға қатысты өздерінің оңбағандылығымен және қиянатшылдығымен ерекше танылған бесеуінен басқа. Ал ол бесеуін Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өлтіруді бұйырды, олар тіпті Қағбаның көлеңкесінде кездессе де. Міне,  Ибн Хубайр осы бесеудің бірі еді. Ал Умм Ханидің бауыры Али оны көріп қалып, Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұйрығын орындау үшін соңына түскен кезде, Ибн Хубайр Умм Ханидің үйіне кіріп кетіп, одан пана сұрады, ал ол Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) әмірі туралы білмей, оған оны берді.  Кейін ол өзі Аллаһтың елшісімен (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сөйлеспейінше, оған тиісуге тыйым салды. Имам әл-Бухариден келген хадисте Умм Хани Пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) кіріп: «Уа, Аллаһтың елшісі, менің бауырым (Али) мен өзімнің қорғауыма алған Хубайрдың ұлын өлтіремін деп жатыр!» — дегенде, Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оған: «Уа, Умм Хани, сен өзіңнің қорғаныңа алғанды біз өзіміздің қорғанымызға аламыз», — деді. әл-Бухари 357.

Егер тіпті әйелдің берген қауіпсіздік кепілдігі есепке алынатын болса және осы кәпірдің қаны мен мал-мүлкі басқаларға харам етілген болса, онда өздерінің еліне кірерде мемлекет беретін қауіпсіздікті сақтау жөнінде не айтуға болады?!

Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Барлық мұсылмандардың қаны тең дәрежеде құнды, ал олардың ең ықпалсызының берген қауіпсіздік кепілдігі өзгелердің барлығы тарапынан орындалуға тиісті». Әбу Дауд 2751, Ибн Мажжаһ 2685, Ибн әл-Мунзир 11/151. Хадис сахих, бұл жөнінде шейх әл-Әлбани айтқан.

Умар ибн әл-Хаттаб былай деді: “Егер мұсылман оған: «Маттарс», — десе, ол оған қауіпсіздік кепілдігін берген болады. Және егер ол оған: «Лә тадхәл», — десе де, ол оған қауіпсіздк кепілдігін берген болады. Ақиқатында, Аллаһ барлық тілдерді біледі!” Абдур-Раззақ 5/219, Са’ид ибн Мансур 2599.

«Маттарс» және «Ля тадхәл» — парсылар мен эфиоптардың тілдерінде  «қорықпа» дегенді білдіреді.

Имам Ахмад және Ибн Таймия былай деген: “Кәпір өзіне берілген қауіпсіздік кепілдігі деп түсінген кез келген нәрсе оған қауіпсіздік кепілдігін беретіні Сүннетте келген!” Қз.: “әл-Инсаф” 10/348, “Баяну-ддалиль” 64.

Имам Ибн Мунасыф былай деді: “Дұшпан өзіне берілген қауіпсіздік кепілдігі (аман) деп түсінген кез келген тілдегі кез келген нәрсе:  мейлі ол сөз болсын, мейлі – жазу, немесе ым болсын – оған бұл кепілдікті береді, тіпті мұсылман мұны (кепілдік беруді) меңземеген болса да!” Қз.: “әл-Инжад” 2/45.

Жоғарыда келтірілгендердің негізінде мына нәрсе айқын болады: мұсылмандардың еліне кіріп жатқан кәпірдің төлқұжатына қойылатын виза оған қауіпсіздік кепілдігін береді. Және бұған еш күмән жоқ.

Дәл осындай жағдай кәпірлердің елінде өмір сүріп жатқан немесе виза яки кіруге рұқсат алып, сол жерге келген мұсылмандарға да қатысты болады. Оларға бұл кәпірлерді өлтіруге, олардың мал-мүлкін тонауға тыйым салынады, өйткені мұның барлығы – қиянатшылдық және қауіпсіздік кепілдігін (аманды) бұзу болып табылады. Кейбіреулер «Ақиқатында, соғыс – алдау» деген хадисті дәлел ретінде пайдаланып жүрген қулыққа мұның еш қатысы жоқ. Егер кәпірлер мұсылмандарды өздерінің еліне кіргізген болса, онда осының өзі-ақ оның олармен келісім-шартқа отырғанын білдіреді, тіпті бұл талқыланбаған болса да.

Имам Ибн Жазий “әл-Қауанинуль-фиқхия” еңбегінде былай дейді: “Қауіпсіздік кепілдігін бұзу мен әскери қулықтың арасындағы айырмашылық – қауіпсіздік кепілдігі дұшпандарға бас амандықтарына сенімділік береді. Әскери қулық болса әскери құпияларды жасырып қалуды қамтиды. Бұл шаралар дұшпанды жаңылыстырып, оны қарсыласы шегініп жатыр немесе соғысқысы келмейді деген қате ойға соқтырады.  Бұл дұшпанды алқымынан ұстау үшін жасалады. Әскери қулықтың түрлеріне негізгі мақсаттан қарсыластың назарын басқа жаққа аудару мақсатымен (әлдебір істі) сылтаурату, дұшпанның қатарының жікке бөлінуіне алып келу, торуылдар ұйымдастыру, ұрыс барысындағы тактикалық шегіну т.б. жатады. Оған (әскери қулыққа) — өзіңді солардың бірі деп көрсету, дұшпанның дінін өтіріктен ұстану, дұшпан алдында адал кеңесші рөлін ойнап, сол арқылы дұшпанның сенімін пайдаланып, опасыздықпен есептесу жатпайды. Бұл тәсілдерді қолдануға болмайды және олар сатқындық болып табылады”.

Имам әл-Марғинани “әл-Хидая” кітабында былай деді: “Егер мұсылман адам дұшпандардың еліне саудагер ретінде кіріп барса, ол сол елде қауіпсіздік кепілдігін алған мұсылман сияқты болады. Оған олардың мал-мүлкіне және өміріне қол сұғуға болмайды, өйткені ол өзіне берілген қауіпсіздік кепілдігінің есесіне оларға қарсы ешнәрсе істемейтініне кепілдік берді. Осыдан кейін олардың мал-мүлкі мен өміріне қол сұғу қиянат болып табылады, ал қиянатқа тыйым салынған”.

Имам әш-Шафи’и “әл-Умм” кітабында былай деді: “Егер дұшпандар мұсылмандардан біреуді тұтқынға алып, кейін оны босатып, қауіпсіздігін қамтамасыз еткен болса, онда олардың берген қауіпсіздік кепілдігі олардың өздеріне берілген қауіпсіздік кепілдігі де болып табылады, және де оның оларды қиянатшылдықпен өлтіруіне және оларға сатқындық жасауына хақысы жоқ”.

Имам Ибн Қудама былай деді: “Кім дұшпан жеріне қауіпсіздік кепілдігін алып кірген болса, олардың мал-мүлкіне қиянатшылдықпен қол сұғуына немесе олармен өсімқорлықпен айналысуына  құқығы болмайды. Олардың өздеріне қатысты қиянат туралы айтар болсақ, оған тыйым салынған, өйткені олардың берген қауіпсіздік кепілдігі оларға қатысты сатқындық жасалмайтынын білдіреді.  Тіпті бұл шарттар ауызша түрде келісілмеген болса да, мұның мәні әрекеттің өзінен айқын болып тұр”.  “әл-Муғни” 13/152.

Ал кәпірлердің  мал-мүлкіне келер болсақ, бұл жөнінде  хафиз Ибн Хажжар “Фатхуль-Бари”- де 341  және Шамсуль-Хакқ ‘Азым Абади «‘Аунуль-Ма’буд»-та 7/318 айтып өткендеріндей, ол жихад кезі мен кәпірлердің  елі бағындырылғаннан кейінгі кезден басқа уақытта рұқсат етілмеген.

Имам ән-Науауи имам әр-Рафи’идің мына сөздерін жеткізген: “Егер адам дұшпан жеріне қауіпсіздік кепілдігімен кіріп барса, онда оған ол жерден қойма алуға рұқсат етілмейді, ол оны күштеп тартып алса да, жай тауып алса да. Сондай-ақ ол оларға тиісті болған нәрселерге қатысты қиянат жасай алмайды, ақиқатында, ол оларға тиістіні өздеріне қайтаруға міндетті!” «әл-Мажжму’» 6/51.

Шейх Ибн Баз басқаратын Тұрақты Комитеттің  (әл-Ляжнату-ддаима) ғалымдарына: «Кәпірлердің елінде өмір сүріп, осы елге зиян тигізу үшін мемлекеттен электр қуатын және суды ұрлауға болады ма?» — деп сұрақ қойылды. Сондай-ақ оларға: «Электр қуатына, газға, телефонға т.б. төлемақы төлеуден бас тартуға болады ма?!» — деген сұрақ қойылғанда, олар: “Бұған рұқсат етілмейді, өйткені бұл – адамдардың мал-мүлкін қақысыз жеу және сенімді бұзу”, — деп жауап берді. «Фатауа әл-Ляжжна» 23/441.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Кім муахадты (мұсылмандармен келісім-шартта болған кәпірді) жәбірлесе, немесе оның құқықтарын шектесе, немесе оған оның шамасынан тыс нәрселерді жүктесе, немесе одан оның қалауынсыз бір нәрсесін алса, ақиқатында, мен Ақырет Күні оған қарсы куәлік етемін».  Әбу Дауд 3/437, әл-Байхақи 9/205. Хадистің сахихтығын шейх әл-Әлбани растаған. Бұл мәселеде барлық имамдар бірауызды келісімде болған, және хауариждерден өзге ешкім келісім-шартта болған кәпірдің қаны мен мал-мүлкін халал демеген. Имам әш-Шахристани былай деді: “Хауариждер келісім-шартта болған немесе жизия төлеген кәпірлердің қанын және мал-мүлкін рұқсат етілген деп есептеген. Және осыны істемейтіндерден бас тарту  міндетті деп есептеген!” “әл-Милялю уә-ннихаль” 1/118.

Егер шариғаттың үкімі кәпірлерге қатысты осындай болатын болса, онда олар (хауариждер) қаны мен мал-мүлкін халал еткен мұсылмандар туралы не айтуға болады! Хафиз Ибн Абдуль-Барр былай дейтін: “Егер тіпті қауіпсіздік кепілдігі берілген жауласушы кәпірдің қаны харам болса, онда  Аллаһтың қорғауында бола тұра таң аттырып, кеш батыратын мүмін туралы сен не ойлайсың?! Оған қатысты қиянатқа немесе оның өліміне сен қалай қарайсың?!” “әл-Истизкар” 14/84.

[10] Әбу Рафи’ былай деп баяндаған: «Хауариждер Алиге қарсы қару алып шыққанда, олар: «Үкім Аллаһқа ғана тән! Үкім Аллаһқа ғана тән!»  — деп үнемі қайталай берді. Ал Али: «Өтірікті тұспалдап, ақиқатты айтып жатыр!» — деді». Муслим 1774.

Біздің кезімізде де хауариждердің соңынан ілескен адамдар сол аяттарды келтіріп, оларды басшылыққа алып, көптеген рұқсат етілмеген нәрселерді істеп жүр. Осының өзі хауариждердің Құранның аяттарын және хадистерді дұрыс түсінбейтініне нұсқайды, бұл жөнінде бізге Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) хауариждер туралы: «Олар Құранды ол олардың жағында болады деп оқиды, ал ол оларға қарсы болады!» — деп айтты. Муслим 1066.

[11] Міне — Исламда не дәлел болып табылады – Аллаһтың Кітабы және Оның Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннеті!

[12] Осылай деп күнәлары үшін Тозаққа түсіп, кейін жазаланып болған соң Жәннатқа кіретін мұсылмандар аталады.

[13] Тек ол үшін жаратылған бұл кұрметті орында Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өзінің үмметінің мұсылмандары үшін шапағат етеді және олардың арасында ауыр күнәлар жасағандар, бірақ бірқұдайшыл болып өлгендер де болады. Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Менің шапағатымды ауыр күнәлар жасаған менің үмметімнің мүшелері де алады. Ахмад 3/213, Әбу Дауд 3/123, Ибн Мажжаһ 4310. Бұл хадистің сахихтығын Әбу ‘Иса әт-Тирмизи, Ибн Хузаймә, Ибн Хиббан, әл-Хаким, әл-Байхақи, әл-Бусайри және әл-Әлбани сынды имамдар растаған.

[14] Жастың кішілігі – хауариждердің сипаттарының бірі.  Али ибн Әбу Талиб былай деп баяндайтын: “Мен Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дегенін естігенмін: «Соңғы замандарда жастары кіші және ақылдары келте адамдар пайда болады»”. әл-Бухари 3611, Муслим 1066.

Имам ан-Науауи былай деді: “Бұл хадистен білімнің тұрақтылығы мен күші жастың егделігімен келетінін білеміз”. “Фатхуль-Бари” 12/300.

Уа (Я/Ей), мұсылмандар! Біздің кезімізде ислам үмметінің аса маңызды мәселелерін шешуге кірісіп жүргеніндердің негізін араларында олардың көзқарастарын ұстанатын ең болмағанда он шақты егде тартқан адамдардың табылуы қиын  жастар құрайтынына назар аударыңдар!

[15] Аллаһ Тағала сондай-ақ: «Жер жүзі түзетілгеннен кейін бүлікшілік қылмаңдар», — деп бұйырды. (әл-Ағраф сүресі, 56-аят).

Әл-Қуртуби: «Аллаһ Тағала, Оған мадақтар болсын, тәртіп орнатылғаннан кейін қандай да болмасын, кез келген бұзақылық жасауға тыйым салды және бұл (үкім) барлық адамдарға қатысты», — деді. “Тафсир әл-Қуртуби” 6/145.

[16] Шейх Ибн ‘Усаймин Аллаһ Тағаланың: «Маған осы Құран, ол арқылы сендерді, сондай-ақ кімге ол жетсе, соларды қорқытуым үшін уахи етілді» (Әнғам 6: 19), — аятына берген өзінің түсіндірмесінде былай деп айтады: «Аллаһ Тағаланың: «ол арқылы сендерді… қорқытуым үшін», — деген сөздері  — “Мен сендерді оған қайшы келуден қорқыттым”, — дегенді білдіреді. «Кімге ол жетсе», — деген сөздер «кімге Кұран жетпеген болса, соған дәлел жетпеді» дегенге нұсқайды, тура сол сияқты, дәлел бұрмаланған түрде жеткізілген кісіге де дәлел жетпеген болып есептеледі. Алайда Ислам бұрмаланған күйде болса да жеткен кісі Исламнан мүлде хабары жоқ адам сияқты ақталу құқығына ие бола алмайды, және ол адам ақиқатты іздеуге міндетті.

Бүгінде Ислам діні кәпірлердің көпшілігіне өзінің тап-таза бұрмаланбаған күйінде жеткізілді ме?! Әрине, жоқ! Кейбір бауырларымыз өздерінің қалауларымен, ешбір даналықсыз амалдар істеп жатқандарында, еуропалықтарға да және басқаларға да Ислам туралы бұрмаланған түсінікті тек ұлғайтуда. Мен адамдар шоғырланған орында жарылыстар ұйымдастырып, оны — Аллаһтың жолындағы жихад дейтіндер туралы айтудамын. Шындығында, олар Исламға және мұсылмандарға, пайдаға қарағанда, көбірек зиян алып келуде. Олардың (қол жеткізген) нәтижелері қандай, сіздерге сұрақ: кәпірлер Исламға жақындай түсті ме, әлде одан сайын Исламнан алшақтады ма? Адамның, оны өзгелер осы қарбаластық туғызатын үрейлі топқа жатқызбауы үшін, өзінің бетін бүркеп алуға дейін жетуі – Исламнан деп ойлайсыңдар ма? Ислам мұндайдан алыс, Ислам мұның барлығынан да алыс! Тіпті жихад парыз болғаннан кейін де сахабалар, жихадты жүргізе алатын әмірдің туының астындағы жихад болмаса, басқа жағдайда кәпірлердің қауымына оларды өлтіру үшін аттанған емес. Ал мына террор туралы айтар болсақ, онда Аллаһпен ант етемін, бұл – мұсылмандар үшін тежелу ғана. Біз (мұның) нәтижесі мен пайдасын көріп тұрған жоқпыз, керісінше, мұнда Ислам туралы түсініктің тек бұрмалануы мен бұрысталуы ғана тұр.

Егер біз хикмет жолын таңдап, (шын) жүрегімізбен Аллаһтан қорқып, ең алдымен өзімізді, содан кейін айналамыздағыларды  түзесек еді, және шариғат жолымен жүрсек еді, сонда нәтиже міндетті түрде игі болар еді!»  (“Шарх усуль әт-тафсир” 1 кассета, «А» — бетін тыңдаңыз. )

Шейх Салих әл-Фаузаннан: «Мұсылман емес мемлекеттерде (жасалып жатқан) адамдарды өлтіру және үкіметтік мекемелерді жару сияқты әрекеттер қажеттілік болып табылады ма, және осыны жихад деп атауға болады ма?» — деп сұрағанда, ол былай деп жауап берді:  «Адам өлтіру мен жарылыстар тыйым салынған (харам) болып табылады, өйткені олар мұсылмандарға қайғы-қасірет әкеледі және олардың өлтірілулеріне, сондай-ақ қудалануларына әкеледі. Ал Аллаһтың жолындағы жихадқа қатысты айтар болсақ, онда тек ашық шайқас және тек белгілі шарттарға сәйкес амалдар болуы тиіс.  Бұл істе Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өнегесіне ілесу міндетті болып табылады. Ол (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Мәдинаға көшуге дейін Меккеде, кәпірлердің арасында жүрген кезде мына аяттар түсті:

 «Сондай оларға: «Қолдарыңды тыйыңдар, намазды орындап, зекет беріңдер!» — делінгендерді көрмедің бе?» (ән-Ниса сүресі, 77-аят)

Сөйтіп, оған кәпірлермен соғысудан бас тарту бұйырылған еді, өйткені олардың біреуі өлтірілсе, кәпірлер барлық мұсылмандарды опат қылар еді. Мұсылмандар өмір сүріп жатқан елдердегі адам өлтірулер мұсылмандардың өлтірулеріне әкеп соғады, ал бұл қазір де орын алып жатыр. Мұның Ислам шақыруына ешбір қатысы жоқ, және де ол — Аллаһ жолындағы жихад емес. Мұсылмандарды қайғы-қасіреттің қойнауына тастап жатқан жарылыстар туралы да осыны айтуға болады». “Фатауа әл-аимма фи ән-нәуазиль әл-мудәлхима” 41.

Шейх әл-Аббад атап өткен, Әр-Риядта 11/6/1424 х. ж. (2003 ж.) орын алған терактіден кейін, құрамында  шейх Абдуль-‘Азиз Әли Шейх, шейх Салих әл-Люхайдан, шейх Абдуллаһ ибн Сулейман әл-Мани’, шейх Абдуллаһ әл-Ғадаян, шейх Салих әл-Фаузан, шейх Хасан әл-‘Атми, шейх Мухаммад ибн Абдуллаһ әс-Сабиль, шейх Абдуллаһ ибн Мухаммад ибн Ибраһим Әли Шейх, шейх Мухаммад ибн Сулейман әл-Бадр, шейх Абдуллаһ әт-Турки, шейх Мухаммад ибн Зайд Әли Сулейман, шейх Бакр Әбу Зайд, шейх Абдуль-Уаххаб ибн Ибраһим, шейх Салих ибн Абдуллаһ ибн Хумайд, шейх Ахмад ибн ‘Али әл-Мубараки, шейх Абдуллаһ ибн ‘Али әр-Ракабан және шейх Абдуллаһ ибн Мухаммад әл-Мутлақ болған Ірі Ғалымдардың Комитеті өзінің мәлімдемесінде, бір сөздерінде былай деді: “Кім түрлі терактілер және жазықсыз адамдарды өлтіру – бұл жихад деп айтса, сол надан (жәхиль) және адасушы болып табылады, өйткені мұның барлығының Аллаһтың жолындағы жихадқа түйірдей қатысы жоқ!”

Шейх ‘Абдур-Рахман әл-Баррак былай дейтін:

«Кәпірлерге қатысты олардың елдерінде өмір сүріп жүрген кейбір надан мұсылмандардың жасап жүрген: ұрлық, олардың құқықтарын бұзу, хақысыз оларды ұрып-соғу және балағаттау сияқты қылмыстары — Ислам шариғатында тыйым салынған (харам) болып табылады! Мұндай адамдардың істеп жүргендерінің Исламға ешқандай қатысы жоқ! Бұдан да сорақысы – бұл түрлі мекемелерді жарып жүрген кейбір адасқандардың жасап жүрген терактілері. Ақиқатында, мұның Аллаһ Тағала жер бетінде әділеттілікті тарату және Өзінің Сөзін ұлықтау үшін өзінің құлдарының арасында заңдастырған  жихадқа еш қатысы жоқ! Тіпті,  бұл тыйым салынған бұзақылық болып табылады!» “И’тида ‘алә ғайриль-муслимин” 3.

Егер бұл ғалымдардың барлығы адасып жүрген болса, онда кім ақиқатты ұстануда?!

Ахлю-Суннаның мойындалған ғалымдарының сөздеріне сүйеніп, біз мұсылмандар жасап жатқан әскери қимылдардың барлығы Аллаһтың жолындағы жихад болып табыла бермейтінін көре аламыз. Және тек ықыласты ниеттің болуы ғана жеткіліксіз, өйткені ықыласты ниет кесірлі (бұзық) амалды дұрыс қылмайды! Ұлы Аллаһ Тағала былай деді: «“Сендерге амалдары бойынша ең үлкен зиянға ұшырайтындар туралы хабар берейін бе?”, — де. Олар — дүниедегі еңбектері зая кеткендер. Өздері болса: “Рас, жақсы іс істедік”, — деп ойлайды», — деді. (әл-Кахф, 18: 103-104)

Хафиз Ибн Касир: “Бұл аят жинақтаушы болып табылады және Аллаһқа бекітілмеген тәсілдермен құлшылық етіп, өзінің сол істерін дұрыс деп санап, және де өзінің амалдары қабыл болады деп есептеп, бірақ, іс жүзінде, қателесіп жүрген және амалдары кері қайтарылатындарға қатысты!» — деген.  “Тафсир Ибн Касир” 3/174.

[17] Имам ад-Дахак былай деді: “Яғни Адамның ұлы өз бауырын зұлымдықпен өлтіргені себепті”. “Задуль-масир” 2/339.

[18] «Жер бетінде бұзақылық тарату» деген сөздер оны жасағандығы себепті адамның өмірі халал болып кететін қылмысты білдіреді. “Тафсир Ибн әл-Жжаузи” 2/341, “Тафсир Ибн Касир” 2/46.

[19] Бұл аятқа Усман ибн Аффан үйі қоршауға алынған кезде сүйенді. Қанның төгілгенін қаламай ол барлығына таралуды бұйырды, содан кейін қаскүнемдер оның үйіне кіріп, оны (Аллаһ оған разы болсын) өлтірді. Әбу Хурайра былай деп баяндайтын: «Мен Усманның үйі қоршауға алынған кезде оған келіп: ”Уа, мүміндердің әмірі, мен сенімен бірге соғысу үшін келдім!” — дедім. Ол маған: ”Уа, Әбу Хурайра, сенің осы адамдардың барлығын, соның ішінде мені де өлтіруің сені қуантады ма?! — деп жауап берді. Мен: ”Жоқ!” — дедім. Сонда ол былай деді: ”Аллаһпен ант етемін, егер сен бір адамды өлтірсең, барлық адамдарды өлтіргендей боласың!”». Әбу Хурайра былай деді: “Содан кейін мен қайтып кеттім және шайқаспадым”. Са‘ид ибн Мансур 2937, Ибн Са‘д 3/70. Иснады  сахих.

Ибн Аббас былай дейтін: “Кім Аллаһ өлтіруге тыйым салған бір тірі жанды өлтірсе, бүкіл адамзатты өлтірген сияқты болады!” “Тафсир Ибн Касир” 2/165.

Тыйым салынған қанды төкпей өлген адамның артықшылығы туралы Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Кім Аллаһты Оған ешкімді серік қоспаған және харам етілген қанды төкпеген күйімен кездестірсе – Жәннатқа кіреді!» Ахмад 4/152, Ибн Мажжаһ 2618. Хадис сахих. “әс-Сильсилә әс-сахиха” 2923.

Ал мұсылманға Жәннат емей, не керек?!

[20] Кейіннен Хидр пайғамбар (оған Аллаһтың сәлемі болсын) Мусаға (оған Аллаһтың сәлемі болсын) бұл баланы өлтіруінің себебін ашып, былай деді: «Балаға қатысты айтар болсақ, оның ата-анасы – иман келтіргендер, және ол өзінің залымдығының және күпірлігінің себебінен оларды жәбірлейді деп корықтық» (әл-Кахф 18: 80).

[21] Уа, мұсылмандар! Мына аятқа назар аударыңыздар! Өйткені, Муса (оған Аллаһтың сәлемі болсын) әлгі мысырлықты өзінің пайғамбарлық миссиясы басталғанға дейін өлтірді ғой, және, бір жағынан, оны қасақана да істемеді. Алайда бұл ол үшін күнә болды және ол осы үшін Аллаһтан кешірім сұрады! Шапағат туралы ең таралған хадисте адамдар Қиямет Күні өздері үшін Аллаһтан шапағат тілесін деген өтінішпен Муса пайғамбарға  келгенде, Муса: «Ақиқатында, менің Раббым маған бұрын ешқашан ызаланбағандай және болашақта ешқашан бүйтіп ызаланбайтындай ызаланды, өйткені мен маған өлтіру бұйырылмаған жанды өлтірдім!» — дейді. әл-Бухари 4712.

Осыда құқықсыз адам өлтіру күнәсінің үлкендігіне нұсқау бар! Көптеген имамдар адам өлтірудің күнәсі шарап ішуден, зина жасаудан және өсім жеуден едәуір жаман деп есептеген. Ал имам ән-Науауи былай деп айтқан: «Біздің жақтастарымыз: «Көпқұдайшылықтан кейін ең үлкен күнә — адам өлтіру!» — деген». “Шарх Сахих Муслим” 2/262.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай деді: “Өзінің негізінде Адам баласының қаны, қақылы болған жағдайдан басқа, тыйым салынған (харам) және рұқсат етілмеген болып табылады. Және кәпірлердің қаны да, өз негізінде солай болғанындай, Исламның бастапқы кезеңінде тыйым салынған (харам) еді, Муса (оған Аллаһтың сәлемі болсын) өлтірген мысырлықтың қаны сияқты, біздің кезімізде Ислам шақыруы жетпеген кәпірлердің қаны да. Және Мусаға оның адам өлтіруі бұл дүниеде де, Ақыретте де күнә болды, ол бұл адамды қасақана өлтірмегендігіне қарамастан!» “әс-Саримуль-маслюль” 2/210.

Имам әл-Қуртуби былай дейтін: “Қанды сақтау /төкпеу/ керек және, шариғат оны рұқсат ететін жағдайлардан басқа, ол  өз негізінде қол сұғылмауға тиісті!” “әл-Муфхим” 5/27.

[22] Ғалымдардың арасында бұл аятқа сүйену керектігінде, және ол тек Таурат иелеріне қатысты емес екендігі жөнінде келіспеушіліктер жоқ.  Сондай-ақ, осы аятқа негізделіп ғалымдар әйелді өлтірген еркекті өлім жазасымен жазалау қажет дейді.  “Тафсир Ибн Касир” 2/32, “Тафсир әш-Шәукани” 2/46.

[23] Құранның бұл айқын мәтіндері кез келген себеппен өзін-өзі қасақана өлтіруге тыйым салады. Мұнда бүгінгі күні өзін-өзі жаруды «жан пида ету» (‘амалия истишхадия)  деп рұқсат етушілердің пікірін жоққа шығару бар. Және Аллаһтан қорқушы мұсылман осындай қорқынышты мәтіндерден кейін қалайша кәпірлердің ортасында өзін-өзі жарып жіберіп өлтіруге батылы жетеді екен, тіпті осы амалдың рұқсат етілгендігіне жүз адам пәтуа берген болса да?!

Өзін-өзі жарып тастаудың заңдылығын ақтау үшін бұл пікірдің жақтаушылары кейбір хадистерді дәйек ретінде пайдаланады, мысалы, патшаға өзін қалайша өлтіруге болатынын мәлімдеген жасөспірімнің оқиғасы баяндалған хадис. Сондай-ақ дәлел ретінде олар тура сол оқиғадан, патша оларды тек Аллаһқа иман келтіргендері үшін өлтіруді бұйырғанда, жалынды орға өзі секірген әйелді де мысалға келтіреді. Тіпті мұндай нәрсе бұрынғы қауымдардың  шариғатында рұқсат етілген болса да, Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) шариғаты кез келген жағдайда да өзін-өзі өлтіруге тыйым салды!

Оның үстіне, «Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) үмметі үшін алдыңғы пайғамбарлардың шариғаттарындағы тыйым немесе бұйрық дәлел болып табылады ма?» деген мәселеде ғалымдардың арасында келіспеушіліктер бар. «Бұрынғы шариғаттардың барлығының күші Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) шариғатымен  жойылды» — дейтіндер Аллаһ Тағаланың мына аяттарына сүйенді: «Сендердің (пайғамбарлардың) әрқайсысыңа Біз өзінше шариғат мен манһаж орнаттық» (әл-Мәида 5: 48).

Ал басқалары бұрынғы пайғамбарлардың шариғаттары күшке ие деп есептейтін, және дәлел ретінде олар Аллаһ Тағала он сегіз пайғамбарды атап өтіп, Мухаммадқа (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Олар – Аллаһ өздерін тура жолмен жүргізгендер. Сен де олардың тура жолына ілес» (әл-Әнғам 6: 90), — деп бұйырған аятқа сүйенді.

Алайда бұл екі пікірді де біріктіруге болады. Ғалымдар: «Құран мен Сүннетте аталған  өткен пайғамбарлардың шариғаты, белгілі бір мәселе бойынша Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) шариғатында нұсқау болмаған жағдайда, дәлел бола алады», — деген. Немесе алдыңғы пайғамбарлардың шариғаты біздің пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) шариғатымен расталса және оған қайшы келмесе.

Имам әш-Шәукани жоғарыда келтірілген аятқа жасаған шархында былай дейтін: “Онда Аллаһтың Елшісіне (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оларға қатысты жоққа шығаратын мәтіндер болмаған нәрселерде өзінен бұрын өткен пайғамбарларға ілесу бұйырылғандығына нұсқау бар”. “Фатхуль-Қадир” 2/107. Ол сондай-ақ былай деді: “Ғалымдардың көпшілігі бұрынғы пайғамбарлардың шариғаты бізге де шариғат болып табылады, егер белгілі үкімнің күші жойылмаса деп есептейді, және бұл — ақиқат!” “Фатхуль-Қадир” 2/46.

Имам әш-Шәукани айтып жатқан нәрсеге Юсуф пайғамбармен (оған Аллаһтың сәлемі болсын) ата-анасы кездескен кезде оған сәлемдесу ретінде сәжде жасағандары айтылатын мына аят мысал бола алады: «Ол (Юсуф) өзінің ата-анасын таққа көтерді, және олар оның алдында сәждеге жығылды» (Юсуф 12: 100).

Сөйтіп, бұрынғы пайғамбарлардың шариғатында сәлемдесу адамның алдында иілу түрінде көрініс таба алатын, және бұл амалға тыйым салынбаған еді. Алайда Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) шариғатында мұндай әрекетке тыйым салынды, ол рәсімдік ғибадатқа жатады, әрі  Аллаһтан басқа кімге болса да немесе неге болса да жасалса, күпірлік болады. Имам әл-Қуртуби былай дейтін: “Аллаһ біздің шариғатымызда мұның күшін жойды!” “Тафсир әл-Қуртуби” 3/345.

Және осындай мысалдар көпшілік.

Жоғарыда айтылғандардың негізінде мына нәрселер айқын болады: бұрынғы өткен пайғамбарлардың шариғаттары біздің үмметіміз үшін дәлел болатынын тіпті назарға алғанның өзінде де, олардың ішінен тек Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) шариғатына қайшы келмейтін хабарларды ғана дәйек етуге болады. Өйткені өзін-өзі өлтіруге қандай да бір ерекшелеу жасалмайтын қатаң тыйым бар. Бірақ бұл жөнінде хадисте баяндалғандай, өзін қалай өлтіруге болатындығын патшаға айтып берген жасөспірімнің іс-әрекетін тіпті назарға алар болсақ та, бұл іс-әрекетте, өзін-өзі жарып жіберудің зардаптарынан айырықша, адамдардың Исламға кіруімен көрініс тапқан ұлы пайда бар еді, және бұл жөнінде сол жасөспірім тек Аллаһтан келген уәхидің негізінде білуі мүмкін еді.  Шейх Ибн ‘Усаймин былай дейтін: “Дәлел ретінде жасөспірім туралы хадисті қолдануға қатысты айтар болсақ, онда дұшпанға зиян тигізу емес, адамдардың дінге кіруі орын алды”. “Бабуль-мафтух” 20.

Тура сол сияқты жағдай Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) көптеген сахабалары дұшпанның қалың қолының ортасына, ол жақтан аман шықпайтынын біле тұра, кіріп кететіндігі және Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл әрекетті айыптамағандығы туралы дәлелге де қатысты. Ал шындығында, дұшпанның қалың қолының ортасына кіріп кеткен сахабалардың ешқайсысы, олардың қатарынан аман шықпайтынын ұйғарса да,  өз қолымен өзін-өзі қасақана өлтірмеген. Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) соғысу кезінде мұсылманға өз өмірін қауіпке салуға рұқсат ететін, егер осыда Исламға деген пайда болса, және осыған көптеген хадистер нұсқайды. Алайда ол тіпті шайқасу кезінде де өзін-өзі өлтіруге тыйым салатын. Және өзінің өмірін қауіпке салуды рұқсат ету өзін-өзі қасақана өлтіруге болады дегенге нұсқамайды!

Тағы бір едәуір маңызды жағдай – бұл сахабалардың өздерін өлім қауіп-қатеріне шайқас үстінде жауға тап беру арқылы салғандары, бірақ қарттардың, әйелдердің және балалардың қалың тобының арасына бұзып-жарып кіргендері емес.

Біздің кезіміздің ахлю-Сунна ғалымдары, олардың арасында шейх әл-Әлбани, Ибн Баз, Ибн ‘Усаймин, Салих әл-Фаузан және басқа да көпшілік, жан пида ету деп аталып кеткен өзін-өзі өлтіруге (‘амалия истишхадия) тыйым салған.  Шейх Ибн ‘Усаймин кәпірлер арасында өзін-өзі жарып жіберген адам туралы былай дейтін: “Ақиқатында, менің пікірім – ол өзін-өзі өлтіруші деп саналады және бұл жөнінде Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Ақиқатында, өзін-өзі өлтірген адам өзі онда мәңгі қалатын Отпен жазаланады», — деп айтқандай, Тозақта жазаланады. әл-Бухари 5778, Муслим 1109.

Алайда адам бейхабар болып, оның осы әрекеті игі және Аллаһқа ұнамды  болды деп ойлаған болса, біз оны осы дұрыс емес ижтихатқа негізделіп жасаған амалы үшін Аллаһ кешіретініне үміт етеміз. Бірақ солай бола тұра, мен біздің кезімізде оған ешқандай ақталу таппаймын, өйткені өзін-өзі өлтірудің бұл түрі адамдар арасында кең танылған және таралып кеткен. Сондықтан, адам, өзіне тура жол адасушылықтан ажыратылуы үшін, бұл жөнінде ғалымдардан сұрауы міндетті еді. Және Аллаһ Тағала: «…өз-өздеріңді өлтірмеңдер, (өйткені) ақиқатында Аллаһ сендерге рахымды» (ән-Ниса сүресі, 29-аят), — деп, осыған тыйым салғандығына қарамастан, бұл адамдардың өз-өздерін өлтіретіндіктері таң қалдырады. Және олардың көпшілігі дұшпаннан кез келген жолмен: ол тыйым салынғанына, не рұқсат етілгеніне қарамастан — кек алудан басқа ешнәрсені қаламайды. Сондықтан олар тек өздерінің кек алуға деген қалауын ғана қанағаттандырғысы келеді”. “Кәйфә ну’алижжу уақи’аналь-алим” 119.

            [24] Аллаһ Тағала былай деді: «Әй мүміндер! Сендерге қысас (есе қайтару) парыз етілді: азатқа — азат, құлға — құл, әйелге — әйел» (әл-Бақара 2: 178).

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Үш жағдайдан басқа кезде мұсылманның қанын төгуге рұқсат етілмейді: зинақорлық жасаған үйленген адамды өлім жазасымен жазалау кезінде, өмір үшін өмірді алған кезде; және біреу діннен шығып, үмметті тастап шыққан кезде». әл-Бухари 6878, Муслим 1676.

Хафиз Ибн Касир: “Егер қандай да бір адам хадисте айтылғандардан бір нәрсе жасаса, оны өлтіруге әмір мен оның орынбасарынан өзге ешкімнің құқығы жоқ!”  — деді. “Тафсир Ибн Касир” 2/373.

Хафиз Ибн Ражжаб былай деп жазған: “Ислам осы үш жағдайда «Аллаһтан өзге құлшылыққа лайықты ешкім жоқ және Мухаммад – Аллаһтың елшісі!» — деп куәлік беретін мұсылманның өмірін халал ететінінде мұсылмандар арасында келіспеушіліктер жоқ”. “Жами‘уль-‘улюми уәл-хикам” 197.

Ғалымдар мұсылмандардың қанын (төгуге) рұқсат ететін басқа әрекеттерге қатысты бірауызды келісімде болмағанына қарамастан, бәрібір, мұсылманның өмірін (алуды) рұқсат ететін басқа амалдарға да нұсқайтын сахих хадистер бар. Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Лут қауымының күнәсін жасап жатқандарды көрсеңдер, жасап жатқанын да, жасатып жатқанын да өлтіріңдер!» Әбу Дауд 4462, әт-Тирмизи 1/275. Хадис сахих. “Ируа әл-ғалиль” 2350.

Бұл жағдайда мұндай жиіркенішті күнәні жасаушының үйленген-үйленбегеніне қаралмайды. Сондай-ақ Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Жануармен жыныстық қатынас жасағанды өлтіріңдер, сондай-ақ, жануардың өзін де өлтіріңдер!» Ахмад 1/269, Әбу Дауд 4464, әд-Дарақутни 1/341. Хадис сахих. “Ируа әл-ғалиль” 2348.

Сондай-ақ, Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Егер адам шарап ішсе, оны сабаңдар. Егер ол тағы да ішсе, оны тағы да жазалаңдар. Егер тағы да ішсе, тағы да жазаға тартыңдар. Бірақ егер ол төртінші рет ішсе, онда оның басын шауып тастаңдар!!» Әбу Дауд 2/473, Ибн Мажжаһ, Ибн Хиббан 1519. Хадис сахих. “әс-Сильсиля әс-сахиха” 1360.

Шарап ішкені үшін сабау жазасы мұны жария істейтін және ислам мемлекетінде мас күйінде ұсталған адамға қатысты қолданылады.

Ғалымдардың көпшілігі төртінші рет мас күйінде ұсталған адамды өлтіру керек деген хадистің күші жойылған деп есептеген. Алайда бұл хадистің күшінің жойылғандығына ғалымдардың сөздерінен басқа  ешқандай дәлел жоқ. Ал Өзінің дінін Өзі сақтауға міндеттеген Аллаһ күші жойылған мәтіннің бізге жетіп, күшін жоюшы мәтіннің жетпей қалатынындай істеуі мүмкін бе?! Шейх әл-Әлбани былай деді: “Бұл хадистің күші жойылған деп айтылған, алайда бұған дәлел жоқ, және бұл әмір өз күшіне ие, бұл жөнінде шейх Ахмад Шакир имам Ахмадтың «әл-Муснадына» (9/49) жасаған шархында түсіндіргеніндей. Алайда біз мұны ғибратқа қатысты дейміз. Яғни егер әмір төртінші рет шарап ішкен адамды өлім жазасымен жазалау керек деп шешсе, ол өлтіріледі, ал солай деп шешпесе, онда – жоқ. Бірақ бұл сабауға қатысты емес, өйткені әрбір шарап ішкені үшін сабау қажет! Және бұл пікірді шейх Ибн әл-Қайим, Аллаһ оны рақым етсін, таңдаған”. “әс-Сильсиля әс-сахиха” 3/348.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Егер сендер екі халифаға ант берсеңдер, олардың біреуін өлтіріңдер!» — деді. Муслим 1853.

Сондай-ақ, Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Егер сендер бір әмірдің қол астында біртұтас болсаңдар және сендердің біртұтастықтарыңды бөліп тастағысы келген біреу келсе, ол кім болса да, оны өлтіріңдер!» Муслим 1853.

Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) хауариждерге қатысты былай деген: «Сендер оларды қай жерде кездестірсеңдер де — өлтіріңдер, оларды өлтірген Ақырет күнінде сый алады». әл-Бухари 3611, Муслим 1066.

Хауариждерді өлтіру туралы бұйрық келген хадистерге сүйеніп, ғалымдар бүлікшілермен және қарақшылармен соғысуға рұқсат берген. Бұған сондай-ақ Құранның мына аяты да растау болады: «Аллаһпен және Елшісімен соғысқандардың және жер жүзінде бұзақылық жасауға ұмтылып жүргендердің жазасы — өлтірілулері, не аяқ-қолдарын керіп шегеленулері, яқи қол-аяқтарының қиғашталып кесілулері немесе елден айдалулары. Бұл — олардың дүниедегі жазасы. Және олар үшін Ахиретте ірі азап бар» (әл-Мәида 5: 33).

Сондай-ақ Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өлтіруге бұйырған, бірақ Али оны таба алмаған адам туралы  хадис те. Онда Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейді: «Егер ол бүгін өлтірілгенде еді, менің үмметімнен тіпті екі адам ешқашан келіспеушілікте болмас еді!» Әбу Я’лә 6/340, әд-Дарақутни 2/54, Ибн Әбу ‘Асым 938. Хафиз әл-‘Ирақи және шейх әл-Әлбани хадистің сахихтығын растаған.

Осы хадиске сүйеніп, имам Малик және басқа да ғалымдар өзінің бидғаттарына шақыратын бидғаттың жақтаушыларын, мұсылмандарды олардың бүлігінен құтқару үшін, өлтіруге рұқсат етілген деп санайтын еді. Бидғаттың жақтаушысына дәлел ұсынылғаннан соң, егер ол өзінің бидғатшыл көзқарастарынан бас тартпаса, мұсылмандардың әмірі оны өлім жазасына кесуіне болады. Бұл пікірді алғашқы дін өкілдерінің көптеген имамдары ұстанған. Мысалы,  Халид ибн Абдуллаһ әл-Қасри деген әмір Құрбан айт күні жахмилердің басшысы әл-Жа‘д ибн Дирхамды өлім жазасымен жазалап, мұсылмандардың алдына шығып былай деді: «Уа, мұсылмандар! Өздеріңнің құрбандарыңды шала беріңдер, ал мен өзімдікін шалдым, өйткені мен «Аллаһ Ибраһимді өзінің сүйіктісі етпеді, және Аллаһ Мусамен сөйлеспеді!» — деп айтатын Жа‘д ибн Дирхамды бауыздадым!” әл-Бухари “Халқуль-аф‘әл” 29, әз-Захаби “әс-Сияр” 5/432.

Сондай-ақ хадисте: «Сиқыршы қылыштың соққысымен жазаланады», — деп келген. Алайда ғалымдар бұл хадистің әлсіз (да‘иф) екендігіне бірауызды келіскен.  “Тухфатуль-мухтаж” 2/447, “Фатхуль-Бари” 10/236.

Имам әт-Тирмизи және имам әз-Захаби былай деген: “Бұл сөздер пайғамбарға емес (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), Жундуб деген сахабаға тиісті екендігі сахих түрде мәлім”. «әл-Жжами‘» 2/132, «әл-Кәбаир» 78.

Бажжаля ибн Абада былай деп баяндайтын: “Умар ибн әл-Хаттаб әрбір сиқыршы әйел мен еркекті өлтіру туралы жарлық шығарды, және біз олардың үшеуін өлім жазасына тарттық”. Ахмад 1/190, Әбу ‘Убайд 1/35. Иснады  сахих.

Сондай-ақ Хафсадан ол өзін сиқырлаған күңін өлім жазасына тартылуын бұйырғаны және оның өлтірілгені жеткізіледі. Абдуллаһ ибн Ахмад “әл-Масаиль” 1543. Иснады  сахих.

Сиқыршылықпен айналысқаны сенімді түрде анық болған сиқыршыны ислам мемлекетінде өлім жазасына тарту керек деген пікір күшті болып табылады. Умардың сиқыршыларды өлтіру туралы бұйрық шығарғаны және сахабалар оған наразылық танытпағаны олардың мұны құптағандықтарын көрсетеді.

Малики мазхабының кейбір ғалымдары және ханбали мазхабының имамы Ибн ‘Ақиль мұсылмандардың құпияларын кәпірлерге жеткізетін тыңшы-мұсылманды өлім жазасына кесуге болады деп есептеген. Дәлел ретінде олар мұсылмандар Меккені бағындырудан алдын қурайыштарға хат жазып, хатында оларды пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жоспарлары туралы хабардар еткен Хатыб ибн Әбу Бальта‘а туралы хадисті келтіреді. Және Умар: «Уа, Аллаһтың Елшісі, оның басын шауып тастауыма рұқсат бер!» — деп сұрағанда, Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оның бұл сөздеріне наразылығын білдірмеді, алайда: «Ақиқатында, ол – Бадр шайқасының қатысушысы», — деп ескертіп айтты. әл-Бухари 4890, Муслим 2494.

Хафиз Ибн Ражжаб былай деп жазған: “Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Хатыб оның өмірін рұқсат ететін нәрсе жасамады», — деп айтқан жоқ, алайда ол оны өлтіруге тосқауыл болатын себепке нұсқады, ал бұл оның Бадр шайқасына қатысқандығы еді. Ал Аллаһ Тағала Бадр шайқасына қатысқандардың күнәларын кешіріп қойды. Бірақ бұл себеп олардан кейін ешкімге қатысты жүрмейді”. “Жами‘уль-‘улюми уәл-хикам” 201.

Алайда осы жерде ескертіп кету қажет болған бір жағдай бар: бұл — егер кәпірлерге көмектескен мұсылман осындай әрекеті үшін өлім жазасына тартылса, ол оның кәпір болатындығына нұсқау болмайтындығы. Ақиқаттың жеңілуін қалап және күпірлікті құптап, мұсылмандарға қарсы кәпірлерге көмектескен (адам) ғана кәпір болады. Бірақ мұндай нәрсе дүние пайдасы үшін істелген болса, ол – күпірлік болмайды, бірақ үлкен күнә болып табылады!

Имам әл-Қуртуби былай деді: “Мұсылмандардың құпияларын олардың дұшпандарына дүние пайдасы үшін хабарлайтын адам, егер оның ақидасы дұрыс болып қала берсе, кәпір болмайды. Діннен шығуды қаламаған Хатыбтың әрекеті дәл солай болды”. “Тафсир әл-Қуртуби” 12/52.

Хафиз Ибн Касир сондай-ақ былай деді: “Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Хатыб мұны құрайыштықтарда болған өзінің мал-мүлкі мен балалары себепті істегенін білгенде, оның ақталуын қабыл етті”. “Тафсир Ибн Касир” 4/410.

Сондай-ақ төрт имамның барлығы дүние мақсатын көздеп, мұсылмандарың құпияларын айтып беретін тыңшы, осынысы үшін кәпір болмайтынына бірауызды келіскен және олардың осы пікірімен  шейхуль-Ислам Ибн Таймия және оның шәкірті Ибн әл-Қайим де толық келіскен. “әс-Сарим әл-маслюль” 2/372, “Задуль-ма’ад” 3/432.

Сондай-ақ ғалымдар Аллаһты және Оның Елшісін (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) немесе пайғамбарлардың қайсыбірін болса да  әдейі және саналы түрде балағаттаған (адам) да өлім жазасына лайықты деп бірауыздан келіскен.  Ибн Умар былай деп баяндайтын: “Бірде Умар Аллаһтың Елшісін (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) балағаттаған адам туралы естігенде, оған келіп оны өлтірді де, кейін: «Аллаһтың Елшісін немесе пайғамбарлардың қайсыбірін балағаттайтындарды өлтіріңдер!» — деді”. әл-Асбахани “Амәл”, Иснады  сахих.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай дейтін: “Пайғамбарлардың қайсыбірін болса да балағаттайтын (адам), мұсылмандардың бірауызды келісімі бойынша (ижмәъ), өлім жазасына лайықты!” “әл-Жауабу-ссахих” 2/371.

Міне осылар – мұсылманның қанын (төгуге) рұқсат ететін іс-әрекеттерге нұсқайтын Құран мен Сүннеттің мәтіндері, сондай-ақ сахабалардан жеткен деректер (асарлар). Бірақ әрбір жеке жағдай мұқият қаралу кажет.  Хафиз Ибн Ражжаб айтқандай, бұл жағдайлардың барлығы жоғарыда атап өтілген хадистің құрамына кіреді: «Үш жағдайдан басқа кезде мұсылманның қанын төгуге рұқсат етілмейді: зинақорлық жасаған үйленген адамды өлім жазасымен жазалау кезінде; өмір үшін өмірді алған кезде; және біреу діннен шығып үмметті тастап шыққан кезде». әл-Бухари 6878, Муслим 1676.

Сондай-ақ бұл тақырыпқа қатысты бірнеше хадистер кездеседі: «Өз әкесін ұрғанды өлтіріңдер», сондай-ақ: «Бесінші рет ұрлық жасаған ұрыны өліммен жазалау керек».

Алайда бұл хадистер сенімді емес және дәлел ретінде қабылданбайды.

Жазаны іске асыруға кез келген адамның құқығы жоқ және бұған тек ислам еліндегі мұсылмандардың әмірі ғана құқықты екендігін және ол (жазалау) тек оның рұқсатымен ғана орындалатынын ерекше атап өту қажет. Және жазалауды (хадд) тек мұсылмандардың әмірі ғана қолдана алатындығы жөнінде ғалымдар арасында ешқандай келіспеушіліктер жоқ.

Имам ән-Науауи былай деді: “Ғалымдар: «Қылмыстар үшін жазалауды мұсылмандардың әмірінен басқа ешкім атқармайды», — деген”. “Шарх сахих Муслим” 3/438.

Имам Ибн Муфлих былай деді: “Жазаны (хадд) тағайындауға әмірден (имамнан) немесе оның орынбасарынан (наибынан) өзге кез келгенге тыйым салынады”. «әл-Фуру’» 6/53.

Имам әл-Қуртуби былай деді: “Жасалған қылмысқа тең мөлшердегі есені (қысас) және жазаны тағайындауды тек әмір орындайтынына келіспеушілік жоқ ”. «Тафсир әл-Қуртуби» 2/245-246.

Оның үстіне, шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай дейтін: “Мұсылмандардың әмірі белгілі бір жерді басқаруға қойған адам (мухтасиб) өздігінше өлім жазасын немесе қол шабу жазасын қолдана алмайды ”.  “Мажму’уль-фатауа” 28/109.

Тіпті мұсылмандардың әмірі құзыретті етіп тағайындаған адамның өзі жазалау туралы үкім шығару құқығына ие болмаса, онда қарапайым адамдардың өлім жазасын шығаруы туралы не атуға болады?!

[25] Бұл аят мұсылманды өлтіруге қатысты түсірілген ең қорқытушы аят болып табылады. Ғалымдардың «…оның жазасы — ішінде мүлде қалатын Тозақ болады» — деген аятты түсінудегі пікірлері әртүрлі болды. Егер мұсылманды өлтіру – көпқұдайшылық болып табылмаса, онда қалайша адам Тозақта мәңгі жанады?! Біреулері: бұл аятта сөз қорқыту туралы болып тұр, яғни мұндай адам Тозақта ұзақ уақыт болады дейді. Басқалары: бұл аятта сөз мұсылманды өлтіру – рұқсат етілген деп, осыны істейтін адам туралы болып тұр дейді, өйткені мұндай жағдайда ол харамды халал еткені үшін кәпір болады деп есептейді. Ал үшіншілері: «Мұсылманды өлтіру әрекетінің өзі – адамды Тозақта мәңгі қалуға лайықты етеді, алайда мұны істеген адам мұсылман болған болса, онда бірқұдайшылдығы оның Тозақта мәңгі қалуына кедергі болатын себеп болады, өйткені бірде бір бірқұдайшыл күнәхар Тозақта мәңгі қалмайды!» — дейді. “Фатхуль-Бари” 12/196, “Тафсир Ибн КасирКасир” 2/374-375, “Тафсир әл-Бәхруль-мухит” 3/483.

Бұл пікірлердің барлығы әхлю-Суннаның сенімдеріне қайшы келмейді және дұрыс болып табылады.

[26] Имам әл-Мунауи былай деді: “Құлдар арасындағы алғашқы есеп айырысу адам өлтірулерден басталады, себебі ол – көпқұдайшылықтан кейінгі ең үлкен күнә және есеп айырысудың осыдан басталуының өзі бұл күнәнің үлкендігіне /ауырлығына/ нұсқайды!” “Файдуль-Қадир” 3/347.

[27] Ибн Умарға Аллаһ разы болсын. Ақиқатында, бұл адам іс жүзінде Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) әмірлеріне ілесетін. Бірде Маруан ибн әл-Хакам Ибн Умарға кіріп: “Кел, мен саған ант берейін, өйткені, сен – арабтардың мырзасысың және арабтардың мырзасының баласысын ғой!” – деді. Ибн Умар оған: “Ал мен Ирак тұрғындарымен не істемекпін? Аллаһпен ант етемін, егер менің себебімнен тіпті бір адам өлтірілсе, мен тіпті жетпіс жыл бойы әмірлік еткім келмейді!” Ибн Са‘д “әт-Табақат” 4/169, Ибн Әбу әд-Дунья “әл-Ишраф” 7. Иснады хасан.

Көптеген тура жолға түскен адам тыйым салынған қанды төккендігі себебінен ғана адасушылыққа түсіп кетті. Және бұған мысал ретінде хауариждерді келтіруге болады. Адам өлтіру — олардың әдеттегі ісі еді және қазір де солай. Өйткені, заңсыз адам өлтіру — үлкен күнә болып табылады, және бұл жөнінде ешқандай келіспеушіліктер де болмаған.  Ал үлкен күнә иманды әлсіретеді. Мұның үстіне, хадистерде осы іс — адасушылыққа апаратын және Аллаһтың көмегінсіз қалдыратын себеп болып табылатындығына нұсқалған! Ал Аллаһ адамды тура жолға салмаса, ол қалайша тура жолға ілеспек?! Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Кімді Аллаһ тура жолға салса, оны ешкім адастыра алмайды. Ал кімді ол тастап қойса, оны ешкім тура жолға сала алмайды!» Әбу Дауд 1/331, әт-Тирмизи 2/178, ән-Нәсаи 1/208, әт-Таялиси 338. Хадистің сахихтығын Әбу Иса әт-Тирмизи, имам ән-Науауи, шейхуль-Ислам Ибн Таймия және шейх әл-Әлбани растаған.

[28] «Бізден емес» деген сөздер «Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетіне ілеспейді» дегенді білдіреді. Ғалымдар хадистерде жиі кездесетін «бізден емес» деген сөздер «мұндай әрекетті істеген адам кәпір болады және мұсылмандардың үмметінен шығады» дегенді білдірмейді дегенге бір ауызды келіскен. Бұл сөздер өзіне қорқытуды қамтыған және оны істеген адам «бізден емес» деп айтылған күнәның дәрежесінің ауырлығына нұсқайды.  “Фатхуль-Бари” 3/158, “Фәйдуль-Қадир” 2/431.

[29] Сөз Меккедегі Қорықты (Харам) Мешітінің территориясында күнә жасау туралы болып тұр.  Хафиз Ибн Хажжар былай дейтін: “Бұл хадис Қорықты территорияда кіші күнә жасау  басқа жерде үлкен күнә жасаудан жаман екендігіне сырттай нұсқап тұр”. “Фатхуль-Бари” 12/219.

[30] Өлтірілген бір адам үшін оны өлтіруге қатысқан барлық адам өлтірілетіндігі туралы сахабалар арасында бірауызды келісім (әл-ижмаъ) болған. Имам Ибн әл-Мунзир былай дейтін: “Са‘ид ибн әл-Мусайиб, Санадан жеті адам бір жас жігітті өлтіргенде, Умардың: «Егер оны өлтіруге тіпті бүкіл Сана (Йемен) тұрғындары қатысса еді, міндетті түрде олардың барлығын өліммен жазалар едім» — деп айтқанын баяндайтын.” Сондай-ақ Алиден, ол бір адамды өлтірген үш адамды өліммен жазалағаны жеткізіледі.  Сондай-ақ Ибн Аббас та бір адамды өлтірген бір топ адамдарға қатысты осылай үкім шығарған. Және бұл жөнінде  олардың заманында келіспеушілік болғаны белгісіз, ал бұл олардың осы мәселедегі бірауызды пікіріне нұсқайды”. “әл-Муғни” 11/491.

[31] Тек игіліктен мақұрым қалған пасық қана мұндай сөздерге назар аудармай, ойланбауы мүмкін!

[32] Мұсылманды өлтіру түгілі, тіпті ол туралы жаман ойлаудың өзіне тыйым салынған! Ибн Умар, Аллаһ оған разы болсын, былай деп баяндайтын: “Мен Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Қағбаны тауап жасап жүріп: «Сен қандай әдемісің және сенің жұпар иісің қандай әдемі! О, сен қандай айбындысың және сенің қасиеттілігің қандай айбынды! Мухаммадтың жаны Қолында болғанмен (Аллаһпен) ант етемін, мүміннің қасиеттілігі Аллаһтың Алдында сенің қасиеттілігіңнен ұлы! Оның мал-мүлкі мен қаны — қол сұғылмайтын (нәрсе) және қасиетті, және біз ол туралы тек жақсы ойлауымыз керек». Ибн Мажжаһ 2619. Хадистің сахихтығын әл-Бусайри, шейх Ахмад Шакир және шейх әл-Әлбани растаған. “әс-Сильсиля әс-сахиха” 3420.

Осының барлығы мұсылманның Аллаһтың алдындағы ұлықтығына нұсқайды.

Алайда көпшілік «олар жеке пайымдарымен (қалауларымен) емес, біреудің бұйрығы бойынша адам өлтірсе, онда барлық жауапкершілік атқарушыға емес, тек бұйырушыға түседі» деп ойлайды. Бұл олай емес және мұндай түсінікті Әбу әд-Дарда жеткізген мына хадис жоққа шығарады:   Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Қиямет Күні барлық адамдар белгілі бір жолмен жүретін кезде және адамның жанынан оны өлтірген (адам) өткенде, ол: «Уа, Раббым! Ол мені (дүние өмірінде) өлтірген еді», — деп дауыстайды. Аллаһ: «Сен оны не үшін өлтірдің?» — деп сұрайды. Ол: «Маған пәлен бұйырды», — дейді, және өлтірген де, оған бұйрық берген де жазаға тартылады!» Ибн Әбу Шайба 5/434, әт-Табарани 10407. Хадис хасан. “Мажма’у-ззауаид” 7/300.

Сондай-ақ адам тіпті жануарды қақысыз өлтіргені үшін де сұралатынын атап өту қажет!  Ибн Умардан жеткен хадисте Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деді: «Егер адамдардан кімде-кім тіпті торғайды, немесе одан биіктеу болған  біреуді қақысыз өлтірсе, ол Қиямет Күні міндетті түрде ол үшін Аллаһ тарапынан сұралады». Оған: “Уа, Аллаһтың елшісі, оның қақысы неде?” – деген сұрақ қойылды, және ол оған: «Оны бауыздап жеу, ал басын жұлып алып, тастау емес!» — деп жауап берді. ән-Насаи 7/239, Ахмад 4/389. Хадистің сахихтығын имам ән-Насаи, Ибн Хиббан, әл-Хаким, хафиз әл-Мунзири, Ибн Касир и шейх әл-Әлбани растаған. Сондай-ақ “Сахих ат-тарғибті” 1/631 қараңыз.

Имам Әбу Бакр Ибн әл-‘Араби былай дейтін: “Жануарды қақысыз өлтіруге тыйым туралы сахих түрде мәлім және мұны жасағанға қатысты қорқытулар да бар. Ал, ендеше, Адамның ұлын (адамды) немесе мұсылманды немесе Аллаһтан қорқатын және ізгі мұсылманды өлтіру туралы не айтуға болады?!” “Фатхуль-Бари” 12/196.

[33] Мұсылмандардың арасында: ”«Жауласушы кәпір» және «бейбіт кәпір» деген ұғымдар жоқ!” — деп айтатындар бар және осының себебімен олар кез келген кәпірді өлтіруді және оның мал-мүлкін иемденуді рұқсат етілген деп санайды.

Ал іс жүзінде мұндай пікір – адасушылық, өйткені Аллаһ Тағаланың өзі оларды осындай етіп бөліп қойды.

Аллаһ Тағала былай деді: «Аллаһ дін жайында сендермен соғыспағандарға және жұрттарыңнан қуып шығармағандарға жақсылық қылуларыңа, әділдік етулеріңе тыйым салмайды. Расында, Аллаһ турашылдарды жақсы көреді! Шын мәнінде, Аллаһ мұны тек сендермен дін турасында соғысқандарға, жұрттарыңнан қуып шығарғандарға және сендерді қууға болысқандарға қатысты тыйым салады. Ал кім оларды өздеріне дос және көмекші етіп алса,  солар – залымдар» (әл-Мумтахана 60: 8-9).

Бұл аяттың күші, кейбір имамдардың айтатынындай, соғысуды әмір ететін аяттармен  жойылмаған. Өйткені бұл аят «дін жайында сендермен соғыспаған және жұрттарыңнан қуып шығармағандарға» анық ерекшелік жасады дейді.  Сондықтан Құранның тәпсіршілерінің имамы болып саналатын Ибн Жарир әт-Табари барлық жақтың дәлелдерін қорытындылай келе: «Мұсылмандармен дінге байланысты соғыспағандардың санатына жататын әрбір адамға жақсылық істеуге болады», — деген.  “Тафсир әт-Табари” 10/261.

Ибн Аббас былай деп баяндайтын: «Көпқұдайшылдар Пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) және иман келтіргендерге қатысты екі санатқа бөлінетін: олармен өздері соғысатын және оларға (мұсылмандарға) қарсы соғысатын кәпірлер (аһлюль-харб); олармен өздері де соғыспайтын және оларға (мұсылмандарға) да қарсы соғыспайтын кәпірлер (аһлюль-ахд)». әл-Бухари 3/145. Шейх Ибн әл-Қайим былай дейтін: “Кәпір не мұсылмандарға қарсы соғысушылардың қатарынан болады (харбий), не олармен келісім-шарт жасалғандардан болады (му’ахад). Келісім-шарт жасалған кәпірлер үш санатқа жіктеледі: мұсылман жерінде өмір сүріп, жизия төлейтін (кәпір, яғни зиммий); бейбіт келісім-шарт түзілген (кәпір, яғни муахад); және мұсылмандардың жеріне кіру үшін мұсылмандар қауіпсіздік кепілдемесін берген (кәпір, яғни мустамин)”. Қз.: “Ахкаму аһли-зимма” 2/178.

Қиянат пен зұлымдыққа келер болсақ, олар мұсылмандарға қатысты да, кәпірлерге қатысты да тыйым салынған! Аллаһ былай деді: «Әй мүміндер! Аллаһ үшін куәлікте туралық үстінде бекем тұрыңдар. Және адамдарға деген өшпенділік сендерді әділетсіздікке тартпасын»  (әл-Мәида 5: 8).

Имам әл-Қуртуби былай деді: “Бұл аят кәпірдің күпірлігі оған қатысты әділдік танытуға кедергі болмайтынына нұсқайды”. Ол сондай-ақ былай деп айтты: “Кәпірлердің мәйіттерін қорлауға тыйым салынады, тіпті олар біздің әйелдеріміз бен балаларымызды өлтірсе де. Және біз олармен де осылай істеуімізге болмайды”. “Тафсир әл-Қуртуби” 5/85.

Тура соны Аллаһтың Елшісі де (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтып бұйырды: «Әрі саған қатысты қиянат жасағанға қиянат жасама». әт-Тирмизи 1264, Әбу Дауд 3534. Хадистің сахихтығын имам әт-Тирмизи, Әбу Дауд, Ибн әс-Сакан және әл-Әлбани растаған. “әс-Сильсилә әс-сахиха” 423.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия “Мажму’уль-фатауа” жинағында былай дейтін: “Барлық нәрсеге қатысты және әркімге әділдік таныту әрбір адам үшін міндетті болып табылады. Сондай-ақ әрбір адам үшін әділетсіздік, оның барлық түрлерінде және әркімге қатысты: ол мұсылман, кәпір, жәбірлеуші болсын–болмасын — харам болып табылады. Аллаһ Тағала былай дейді:  «Әй мүміндер! Аллаһ үшін куәлікте туралық үстінде бекем тұрыңдар. Және адамдарға деген өшпенділік сендерді әділетсіздікке тартпасын»  (әл-Мәида 5: 8), және адамдарға деген өшпенділік дегенде кәпірлерге деген өшпенділік аталып тұр”.

Ол сондай-ақ былай деген: “Әділдік – бұл Кітаптармен және пайғамбарлармен жіберілген нәрсе. Оның қарама-қайшысы – зұлымдық. Ал оған тыйым салынған, бұл жөнінде Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) өзінің Раббысынан жеткізген хадисте: «Ей, Менің құлдарым! Мен зұлымдықты Өзіме харам еттім және сендердің араларыңда да оны харам еттім!» — деп айтылғандай”. Муслим 2577.

Сондай-ақ  Ибн Таймия былай дейтін: “ «Ақиқатында, Аллаһ әділетті мемлекетке көмек көрсетеді, тіпті ол кәпір болса да және әділетсіз мемлекетті көмексіз қалдырады, тіпті ол иман келтірген болса да», — деп айтылған”. “Мажму’уль-фатауа” 28/63.

[34] Уа, мусылмандар! Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бір жерде  кәпірді өлтіргенге Тозақты уәде етікендігі, ал өзгесінде хауариждерді өлтіруді бұйырып, олар мұсылман екендеріне қарамастан, осы үшін Жәннатты уәде ететіні таң қаларлық емес пе?! Ал енді осы нәрсе кейбіреулерде түсінбеушілік туғызса, бұл олардың надандығын және пайым шығаруда шариғатқа емес, өздерінің сезімдеріне сүйенетіндігін артық дәлелдейді.

[35] Хафиз Ибн Абдуль-Барр былай дейтін: “Егер тіпті қауіпсіздік кепілдігі берілген жауласушы кәпірдің қаны харам болса, онда  Аллаһтың қорғауында таңды аттыратын және күнді батыратын мүмін туралы сен не ойлайсың?! Оған қатысты қиянатқа немесе оның өлтірілуіне сен қалай қарайсың?!” “әл-Истизкар” 14/84.